1. Hoàng kỳ có phải là vị thuốc?

Hoàng kỳ là vị thuốc được nghiên cứu và nhắc tới trong sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” do Giáo sư Đỗ Tất Lợi viết. Trong đây, hoàng kỳ có nhiều thành phần tốt cho sức khỏe, nhiều loại vitamin, khoáng chất thiết yếu. 

Hoàng kỳ là vị thuốc có nhiều thành phần tốt cho sức khỏe

Tên khoa học của loại cây này là Astragalus membranaceus Bge thuộc họ đậu, được trồng ở nhiều vùng của nước ta để sử dụng cho các bài thuốc trị bệnh. Cách sử dụng phổ biến thường là phơi khô, dùng để sắc thuốc cùng các vị thuốc khác hoặc làm nguyên liệu nấu súp, ngâm trà. 

Hiện nay, đã có một số loại thuốc sử dụng hoàng kỳ ở dạng bào chế dược liệu, sử dụng dạng chiết xuất hoặc thuốc viên để tăng dược tính. 

2. Tác dụng của hoàng kỳ với sức khỏe con người

Không chỉ được lưu truyền dân gian, tác dụng của hoàng kỳ với sức khỏe con người cũng được y học hiện đại nghiên cứu và chứng minh. Những tác dụng điển hình có thể nhắc tới như: tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, làm chậm quá trình lão hóa tế bào, ngăn ngừa oxy hóa. Bài thuốc sử dụng hoàng kỳ được nhiều người biết đến nhất là bài thuốc có tác dụng điều trị bệnh thận mạn. 

Hoàng kỳ được dùng làm thuốc cải thiện triệu chứng bệnh thận mạn

Dược tính của hoàng kỳ có rất nhiều tác dụng tốt cải thiện triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh thận mạn như:

2.1. Giảm protein niệu

Protein niệu là một trong các chỉ số quan trọng được theo dõi ở bệnh nhân mắc bệnh thận mạn do đây là dấu hiệu cho thấy mức độ tổn thương thận. Tác dụng của hoàng kỳ là có thể làm giảm mức độ protein niệu, cải thiện tổn thương và làm chậm tiến triển của bệnh thận mạn tính.

Các nhà dược liệu cổ truyền đã nghiên cứu áp dụng nhiều bài thuốc, trong đó sử dụng hoàng kỳ kết hợp với đương quy. Kết quả cho thấy sau 12 tuần sử dụng, bệnh nhân có mức độ đạm niệu giảm đáng kể, tiến triển bệnh cũng được làm chậm.

2.2. Giảm lipid máu

Sử dụng hoàng kỳ cũng có tác dụng lên tế bào gan, cải thiện rối loạn chuyển hóa lipid, giảm biến chứng do bệnh thận.

2.3. Chống viêm, điều hòa miễn dịch

Tác dụng này đến từ khả năng ức chế các cytokine gây viêm tại thận và tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ trong các tế bào biểu mô của hoàng kỳ.

2.4. Bảo vệ mô thận chống lại tổn thương

Một số nghiên cứu đã chứng minh, sử dụng hoàng kỳ có thể duy trì được eGFR ổn định, trì hoãn việc phải thay thế thận ở bệnh nhân mắc bệnh thận mạn giai đoạn 4 tiến triển.

2.5. Tác dụng lợi tiểu

Bệnh nhân mắc bệnh thận mạn sử dụng hoàng kỳ có thể cải thiện lượng nước và natri, tăng lượng nước tiểu.

Sử dụng hoàng kỳ để kiểm soát huyết áp ổn định hơn

2.6. Kiểm soát huyết áp

Ở liều dùng thấp, hoàng kỳ có tác dụng làm tăng huyết áp nhẹ, liều lớn hơn 30g mỗi ngày duy trì huyết áp ổn định.

2.7. Tác động làm chậm quá trình xơ hóa

Hoàng kỳ và đương quy sử dụng chung tác động lên một chất điều chỉnh có tên là TGF-1, làm chậm quá trình tiến triển xơ hóa thận.

Với nhiều tác dụng trên, triệu chứng chung của bệnh thận mạn tính sẽ được kiểm soát tốt hơn khi sử dụng hoàng kỳ đúng cách. Tuy nhiên nên sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh, không phải phương pháp điều trị chính.

3. Một số bài thuốc sử dụng hoàng kỳ

Cách dùng thông thường của hoàng kỳ là sắc thuốc từ nguyên liệu khô cùng với các dược liệu khác. Bài thuốc thường dùng như sau:

Hoàng kỳ được dùng để sắc thuốc cùng các nguyên liệu khác

Nguyên liệu: 5 - 10g hoàng kỳ dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với các loại thảo dược khác để tăng hiệu quả như: ngũ vị tử, cam thảo, táo tàu khô, quế chi, kỷ tử, hồng hoa,… 

Cách sắc: Cho hoàng kỳ cùng các nguyên liệu vào nước đun sôi trong khoảng 10 - 20 phút, sử dụng nước thuốc uống như trà. Có thể đun lại nhiều lần để lấy hết tinh chất từ hoàng kỳ, thay thế một phần cho nước uống hàng ngày.

Ngoài ra, bạn có thể dùng hoàng kỳ khô để nấu thịt, nấu cháo hoặc chế biến các món ăn bổ dưỡng, hầm cùng thuốc bắc. Liều dùng hoàng kỳ với mỗi bệnh nhân là khác nhau, tuy nhiên không nên dùng lượng quá nhiều mỗi ngày (tối đa 40g hoàng kỳ khô). 

Hiện nay có nhiều đơn vị sản xuất thuốc bổ hoặc thuốc hỗ trợ điều trị bệnh thận mạn tính bào chế từ hoàng kỳ cùng với dược liệu khác như gừng, đương quy, cam thảo. Nên kiểm tra kỹ thành phần dược liệu và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Dù khá an toàn với sức khỏe nhưng sử dụng hoàng kỳ trong thời gian dài vẫn có thể gây ra tác dụng phụ không tốt cho người bệnh. Vì thường sử dụng chung với các loại thuốc, thảo dược khác nên tác dụng phụ của hoàng kỳ khó được xác định. Để hạn chế ảnh hưởng xấu của thuốc, tốt nhất người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ và sử dụng đúng liều lượng được khuyến cáo.

Tác dụng của hoàng kỳ là tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, do vậy nó có thể làm giảm tác dụng của các loại thuốc như cyclosporine hay cortisone. Nên tránh sử dụng kết hợp các loại thuốc này, nếu cần uống thuốc hãy ngưng sử dụng hoàng kỳ.

Hoàng kỳ có thể gây tương tác với 1 số thuốc điều trị

Trên đây là những thông tin về hoàng kỳ - vị thuốc thường có trong các bài thuốc cải thiện sức khỏe, giảm triệu chứng và tiến triển của bệnh thận mạn. Để đạt được tác dụng tốt nhất, hạn chế tác dụng phụ và tương tác làm giảm hiệu quả của thuốc đang dùng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.