1. Dậy thì sớm ở trẻ là gì?

Dậy thì là giai đoạn cơ thể trẻ chuyển từ thời thơ ấu sang tuổi trưởng thành, đi kèm với những thay đổi rõ rệt về thể chất, tâm sinh lý và khả năng sinh sản. Ở bé gái, quá trình này thường bắt đầu từ 8-13 tuổi, trong khi ở bé trai là 9-14 tuổi. Nếu các dấu hiệu xuất hiện trước khoảng thời gian này, trẻ được coi là Dậy thì sớm.

Có hai dạng phổ biến của Dậy thì sớm ở trẻ: 

• Dậy thì sớm trung ương: Xảy ra do sự hoạt động sớm bất thường của trục dưới đồi - tuyến yên - buồng trứng hoặc tinh hoàn;
• Dậy thì sớm ngoại biên: Liên quan đến các yếu tố ngoài hệ thần kinh trung ương như u buồng trứng, u tinh hoàn, rối loạn tuyến thượng thận hoặc do tác động từ môi trường.

Dậy thì sớm ở trẻ bao gồm hai dạng chính 

Dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm khá rõ ràng:

• Ở bé gái: Ngực phát triển trước 8 tuổi, mọc lông mu sớm, có kinh nguyệt trước 8 tuổi;
• Ở bé trai: Tinh hoàn, dương vật to ra trước 9 tuổi, giọng trầm sớm, mọc râu, mụn trứng cá;
• Cả hai giới: Tốc độ tăng trưởng chiều cao nhanh bất thường, sau đó xương đóng sớm khiến trẻ dễ bị thấp khi trưởng thành.

Nguyên nhân gây dậy thì sớm có thể liên quan đến bệnh lý, yếu tố di truyền, rối loạn nội tiết hoặc tác động từ chế độ ăn uống và môi trường sống. Trong đó, thói quen ăn uống không lành mạnh, tiêu thụ thực phẩm chứa hormone tăng trưởng hoặc nhiều chất béo bão hòa được xem là những yếu tố đóng vai trò quan trọng.

2. 6 món ăn tăng nguy cơ trẻ dậy thì sớm

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất lớn trong sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, không phải thực phẩm nào cũng tốt nếu sử dụng thường xuyên và không đúng cách. Dưới đây là 6 món ăn khiến trẻ dậy thì sớm cha mẹ nên lưu ý: 

Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh

• Nhóm thực phẩm này chứa nhiều chất béo bão hòa, muối và phụ gia;
• Ăn quá nhiều khiến trẻ dễ béo phì, rối loạn hormone - yếu tố liên quan trực tiếp đến dậy thì sớm.

Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh là một trong 6 món ăn khiến trẻ dậy thì sớm

Đồ ngọt, nước ngọt có gas và bánh kẹo công nghiệp

• Hàm lượng đường cao làm tăng insulin, gián tiếp kích thích hormone sinh dục;
• Trẻ dễ tăng cân, béo phì nếu dùng thường xuyên, từ đó nguy cơ dậy thì sớm cao hơn.

Thịt đỏ và nội tạng động vật 

• Thịt bò, heo, gan, tim… giàu dinh dưỡng nhưng nếu ăn nhiều sẽ nạp thừa cholesterol và chất béo bão hòa;
• Điều này kích thích nội tiết tố sinh dục hoạt động sớm, gây dậy thì sớm.

Thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ

• Các món ăn vặt chiên ngập dầu thường dùng dầu tái chế, sinh ra chất độc hại;
• Ngoài ảnh hưởng đến gan, tim mạch, còn gây mất cân bằng nội tiết, thúc đẩy dậy thì sớm.

Sữa và chế phẩm từ sữa không rõ nguồn gốc

• Một số loại sữa kém chất lượng có thể chứa hormone tăng trưởng tồn dư từ chăn nuôi;
• Khi trẻ uống lâu dài, các hormone này tác động lên cơ thể, khiến trẻ dậy thì sớm hơn bình thường.

Hoa quả trái mùa, rau củ chứa chất kích thích tăng trưởng

• Rau củ, trái cây trái mùa thường có nguy cơ tồn dư hóa chất kích thích tăng trưởng;
• Lượng hóa chất này khi vào cơ thể có thể gây rối loạn nội tiết, làm trẻ dậy thì sớm.

3. Biện pháp phòng ngừa tình trạng dậy thì sớm ở trẻ

Dậy thì sớm không chỉ ảnh hưởng đến vóc dáng và chiều cao mà còn gây nhiều hệ lụy đến tâm lý và sức khỏe sinh sản khi trưởng thành. Cha mẹ hoàn toàn có thể giảm nguy cơ này bằng cách xây dựng cho con lối sống khoa học, chế độ dinh dưỡng hợp lý và môi trường sống lành mạnh, cụ thể gồm:

Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối

• Bổ sung đầy đủ các nhóm chất: tinh bột, chất đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất;
• Ưu tiên rau xanh, trái cây tươi theo mùa, cá, thịt trắng, ngũ cốc nguyên hạt và sữa chất lượng;
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán nhiều dầu, đồ ngọt, nước có gas và các thực phẩm không rõ nguồn gốc.

Cha mẹ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học cho trẻ 

Duy trì cân nặng hợp lý cho trẻ

• Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây dậy thì sớm;
• Cha mẹ cần theo dõi chỉ số BMI của con, khuyến khích trẻ vận động hàng ngày, tránh để trẻ ngồi lâu một chỗ, nhất là trước màn hình tivi, điện thoại.

Khuyến khích vận động thể chất thường xuyên

• Trẻ nên tập thể dục ít nhất 30-60 phút mỗi ngày với các hoạt động vừa sức;
• Trẻ không nên tập luyện quá nặng vượt khả năng, cần duy trì mức vận động phù hợp để đảm bảo phát triển thể chất và nội tiết ổn định.

Giữ tinh thần thoải mái, hạn chế stress

• Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hormone sinh dục và quá trình dậy thì;
• Cha mẹ nên quan tâm, chia sẻ, lắng nghe con để giúp trẻ cân bằng tâm lý trong học tập và cuộc sống.

Hạn chế tiếp xúc với hóa chất và hormone ngoại lai

• Tránh cho trẻ dùng thực phẩm chứa hormone tăng trưởng, thuốc kích thích, hoặc mỹ phẩm người lớn có thành phần nội tiết tố;
• Ưu tiên sử dụng thực phẩm sạch, rõ nguồn gốc; rau củ quả theo mùa.

Theo dõi sự phát triển và thăm khám định kỳ

• Cha mẹ cần quan sát sự thay đổi thể chất của con, đặc biệt là các dấu hiệu phát triển ngực, mọc lông mu, thay đổi giọng nói;
• Nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi (bé gái) hoặc 9 tuổi (bé trai), nên đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế chuyên khoa.

Tóm lại, việc trẻ thường xuyên tiêu thụ những thực phẩm không phù hợp - chẳng hạn 6 món ăn được các chuyên gia cảnh báo làm tăng nguy cơ dậy thì sớm, có thể dẫn đến rối loạn hormone, ảnh hưởng cả thể chất lẫn tinh thần. Vì vậy, phụ huynh nên chú ý đến chế độ ăn hàng ngày, ưu tiên thực phẩm tươi sạch, cân đối dinh dưỡng và đồng thời duy trì lối sống lành mạnh cho con.

Mọi nhu cầu cần tư vấn hoặc thăm khám, kiểm tra các vấn đề sức khỏe của trẻ, cha mẹ vui lòng liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.