1. Đặc điểm và nguồn gốc của cây bách xù

Cây bách xù (Juniperus communis L.) là một loại cây thân gỗ thường xanh thuộc họ Hoàng đàn (Cupressaceae), cùng họ với các loài cây lá kim quen thuộc như bách, tùng, và trắc. Đây là một trong những loài cây lá kim có phạm vi phân bố rộng nhất trên thế giới, trải dài khắp Bắc bán cầu, từ các vùng cận Bắc Cực đến các vùng núi ôn đới ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á. Ở Việt Nam, cây bách xù chủ yếu được trồng làm cảnh.

Cây bách xù là loại cây cảnh phổ biến tại Việt Nam 

Bách xù còn có nhiều tên gọi khác nhau như Viên bách, Tùng xù hay Cối tía. Đặc điểm nổi bật của cây là hình dáng đa dạng, có thể là cây gỗ nhỏ cao tới 10m hoặc là bụi cây thấp, bò sát mặt đất tùy thuộc vào điều kiện sống.

Đặc điểm nhận biết:

• Thân và cành: Thân cây có hình trụ, cành nhỏ tròn hoặc hơi vuông;
• Lá: Lá của bách xù mọc thành vòng ba chiếc, có hình kim, màu xanh đậm. Mặt trên của lá có một dải màu trắng đặc trưng, là nơi chứa các lỗ khí. Lá cây có tuyến ở gân giữa, tiết ra tinh dầu tạo mùi thơm đặc trưng;
• Quả (nón): Quả bách xù, thực chất là nón cái, có hình cầu hoặc bầu dục, đường kính khoảng 6-8mm. Khi còn non, quả có màu xanh, khi chín chuyển sang màu nâu hoặc xanh đen và được phủ một lớp phấn trắng. Mỗi quả thường chứa từ 1 đến 4 hạt.

Toàn bộ cây bách xù, đặc biệt là lá và quả, chứa nhiều tinh dầu với các thành phần chính như alpha-pinene, beta-pinene, sabinene và limonene. Các hợp chất này không chỉ tạo nên mùi hương đặc trưng mà còn mang lại nhiều công dụng tiềm năng cho sức khỏe.

2. Những công dụng nổi bật của cây bách xù

Dưới đây là công dụng có thể kể đến của cây bách xù đối với sức khỏe:

Kháng khuẩn và chống viêm

Một trong những công dụng nổi bật của cây bách xù là khả năng kháng khuẩn và chống viêm mạnh mẽ. Tinh dầu từ quả bách xù chứa các hợp chất như alpha-pinene và sabinene, đã được chứng minh có tác dụng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn, nấm và nấm men gây bệnh trên da và đường ruột. Nhờ đặc tính này, bách xù được dùng trong dân gian để làm thuốc sát trùng, chữa trị một số bệnh nhiễm trùng ngoài da.

Tác dụng lợi tiểu

Bách xù từ lâu đã được biết đến với khả năng lợi tiểu tự nhiên. Các hợp chất trong quả bách xù có thể kích thích chức năng thận, tăng cường đào thải nước và độc tố ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, cần hết sức thận trọng khi sử dụng vì nếu dùng quá liều hoặc trong thời gian dài có thể gây kích ứng hoặc tổn thương thận.

Cây bách xù được biết tới với tác dụng lợi tiểu 

Hỗ trợ tiêu hóa

Tinh dầu bách xù được dùng để hỗ trợ các vấn đề về tiêu hóa như đầy hơi, khó tiêu và co thắt ruột. Mùi thơm và vị cay nhẹ của nó có thể kích thích hệ tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng hơn và cải thiện quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng.

Chống oxy hóa và ngăn ngừa bệnh mạn tính

Cây bách xù rất giàu các hợp chất chống oxy hóa như flavonoid và polyphenol. Các chất này giúp trung hòa gốc tự do, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, từ đó có thể giúp ngăn ngừa các bệnh mạn tính như tim mạch và các bệnh liên quan đến quá trình lão hóa.

Kiểm soát đường huyết

Chiết xuất từ quả bách xù đã được nghiên cứu trên động vật, cho thấy tiềm năng trong việc hỗ trợ kiểm soát đường huyết. Các hợp chất chống oxy hóa trong quả bách xù giúp giảm stress oxy hóa và cải thiện độ nhạy insulin, từ đó hỗ trợ ổn định đường huyết.

Giảm đau nhức xương khớp

Trong y học cổ truyền, bách xù được sử dụng để điều trị phong thấp, đau nhức xương khớp. Các bài thuốc dân gian thường sử dụng cành và lá bách xù sắc uống hoặc giã nát đắp ngoài da để giảm đau và chống viêm.

3. Khi sử dụng cây bách xù cần lưu ý điều gì?

Mặc dù cây bách xù có nhiều công dụng, tuy nhiên người dùng cần lưu ý một số vấn đề sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả: 

• Không được tự ý sử dụng: Trước khi sử dụng cây bách xù, người dùng cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn chính xác, phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình, tuyệt đối không được tự ý sử dụng vì tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ gây hại cho sức khỏe;

Việc sử dụng cây bách xù cần có tham vấn y khoa từ y bác sĩ 

• Chọn nguồn dược liệu uy tín: Hiện nay, bách xù được bày bán rộng rãi trên thị trường, nhưng chất lượng và độ tinh khiết của dược liệu khác nhau. Nên chọn mua ở các cơ sở uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng để tránh bị lẫn tạp chất, nấm mốc hoặc thuốc bảo quản độc hại;
• Nguy cơ độc tính và tác dụng phụ: Toàn cây bách xù có chứa tinh dầu và một số hợp chất có khả năng gây độc nếu sử dụng sai cách hoặc quá liều. Sử dụng quá liều quả bách xù hoặc tinh dầu có thể dẫn đến các triệu chứng ngộ độc như buồn nôn, tiêu chảy và co giật, tổn thương thận. Vì vậy, người dùng cần tuân thủ liều dùng theo chỉ dẫn của bác sĩ;
• Đối tượng không được sử dụng: Trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai tuyệt đối không được sử dụng cây bách xù, vì trong cây bách xù có thành phần kích thích tử cung, khiến bà bầu có thể bị sảy thai;

Hy vọng rằng những thông tin trong bài viết đã giúp độc giả hiểu rõ hơn về cây bách xù, từ đặc điểm sinh học, phân bố cho đến công dụng trong y học và chăm sóc sức khỏe. Mọi thông tin cần giải đáp hoặc tư vấn chăm sóc sức khỏe, người dân vui lòng liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ.