Các bệnh lý thường gặp trong mùa đông - xuân không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.  

TS.BS Ngô Chí Cương - Phó Giám đốc chuyên môn, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, cảnh báo, 5 bệnh lý phổ biến mà người dân cần đặc biệt lưu ý trong thời gian này: 

1. Cúm mùa

Triệu chứng điển hình của bệnh cúm gồm: sốt cao, ho khan, đau đầu, mệt mỏi và đau nhức cơ thể 

Khí hậu lạnh ẩm là điều kiện lý tưởng cho virus cúm phát triển và lây lan nhanh chóng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, virus cúm mùa gây ra khoảng 290.000 - 650.000 ca tử vong trên toàn cầu. Tại Việt Nam, trong năm 2024, có hơn 280.000 ca mắc cúm mùa được ghi nhận, với 8 ca tử vong. 

Cúm mùa lây lan qua giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc qua tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus. Đặc biệt, nhóm người có sức đề kháng yếu như trẻ em, người già, phụ nữ mang thai, người có bệnh nền sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh. Triệu chứng thường gặp bao gồm: sốt cao, ho khan, đau đầu, mệt mỏi và đau nhức cơ thể. 

Bệnh thường tự khỏi trong một tuần, song có thể diễn tiến cấp tính thành viêm phổi, suy hô hấp, nhiễm trùng phổi, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, tăng nguy cơ đột quỵ tim và nguy hiểm tính mạng.   

2. Viêm đường hô hấp cấp

Nếu không được điều trị đúng cách, viêm đường hô hấp cấp có thể để lại những biến chứng nghiêm trọng 

Viêm đường hô hấp cấp là bệnh lý xảy ra do tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp, gây ảnh hưởng đến khả năng tự hô hấp của người bệnh.  

Mùa đông - xuân là thời điểm thuận lợi cho sự phát triển và lây lan của các tác nhân gây viêm đường hô hấp cấp như virus cúm, virus RSV (Respiratory Syncytial Virus) và các vi khuẩn như phế cầu, liên cầu khuẩn. Lý do là khi thời tiết lạnh, ẩm, hệ hô hấp của con người sẽ yếu đi, khả năng phòng vệ giảm sút, tạo điều kiện cho các virus, vi khuẩn dễ dàng tấn công cơ thể. 

Bệnh có các triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng nhiễm khuẩn ở mỗi người. Những dấu hiệu phổ biến bao gồm: sốt, đau họng, chảy dịch mũi, nghẹt mũi, đỏ mặt, sưng đau hạch bạch huyết.  

Viêm đường hô hấp cấp là tình trạng khá nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và những đối tượng bị mắc các bệnh gây suy giảm hệ miễn dịch. Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể để lại những biến chứng nghiêm trọng như: ngưng hô hấp, suy hô hấp, bệnh suy tim sung huyết. 

3. Sởi

Bệnh sởi phổ biến nhất ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Ảnh minh họa 

Sởi là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, dễ lây lan trong cộng đồng. Một người mắc sởi có thể lây bệnh cho từ 12 đến 18 người khác. Thời gian lây nhiễm kéo dài từ trước khi phát ban cho đến sau khi phát ban xuất hiện, khiến việc kiểm soát dịch bệnh trở nên khó khăn. 

Bệnh sởi phổ biến nhất ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bệnh có xu hướng gia tăng ở nhóm trẻ lớn và người trưởng thành chưa tiêm phòng hoặc không có miễn dịch tự nhiên.  

Sởi không chỉ gây các triệu chứng thông thường như sốt cao, ho, phát ban, mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm viêm phổi, viêm não, tiêu chảy và viêm loét giác mạc, với khả năng tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời. 

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), năm 2024, Việt Nam ghi nhận 6.725 ca sởi có xét nghiệm dương tính (tăng hơn 130 lần so với năm 2023) và 13 ca tử vong do sởi. 

4. Tay chân miệng

Biểu hiệu của bệnh tay chân miệng là tổn thương da, niêm mạc dưới dạng phỏng nước. Ảnh minh họa 

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, có thể phát triển thành dịch tay chân miệng do virus đường ruột gây ra. Nguyên nhân gây bệnh do 2 nhóm tác nhân hay gặp là Coxsackievirus (type A6, A16) và Enterovirus 71 (EV71). Bệnh biểu hiện chính là tổn thương da, niêm mạc dưới dạng phỏng nước, tập trung ở niêm mạc miệng, lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối. 

Bệnh lây chủ yếu theo đường tiêu hoá từ nước bọt, phỏng nước và phân của trẻ nhiễm bệnh. Do vậy, các yếu tố sinh hoạt tập thể như: trẻ đi học tại nhà trẻ, mẫu giáo, nơi trẻ chơi tập trung là các yếu tố nguy cơ lây truyền bệnh, dễ phát thành các ổ dịch. 

Dịch tay chân miệng có thể gặp quanh năm. Tuy nhiên, bệnh có xu hướng tăng cao vào khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hằng năm. Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Các trường hợp biến chứng nặng thường do EV71. Các biến chứng này bao gồm: 

• Biến chứng về não bộ như: Viêm não, viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não. Biểu hiện như giật mình, ngủ gà, bứt rứt, đi loạng choạng, run chi, mắt nhìn ngược, rung giật nhãn cầu, yếu liệt chi, co giật, hôn mê,... 

• Biến chứng tim mạch, hô hấp bao gồm: Viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch có thể tử vong nhanh chóng nếu không được xử lý kịp thời. 

5. Tiêu chảy do virus Rota

Tiêu chảy do virus Rota (Rotavirus) là một dạng tiêu chảy cấp tính phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.  

Theo thống kê của WHO, mỗi năm có khoảng 125 triệu trẻ em trên toàn thế giới mắc bệnh do virus Rota, trong đó, trẻ dưới 2 tuổi có nguy cơ bị nặng hơn do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện và hệ miễn dịch còn yếu. 

Bệnh tiêu chảy cấp do virus Rota thường gây ra những triệu chứng như tiêu chảy, nôn mửa, đau bụng và sốt. Ảnh minh họa 

Tại Việt Nam, khí hậu nhiệt đới ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho virus Rota phát triển và gây bệnh, đặc biệt bệnh có tính chu kỳ theo mùa. Ở miền Nam, bệnh thường xuất hiện từ tháng 3 đến tháng 9, khi thời tiết nóng và độ ẩm cao. Trong khi ở miền Bắc, bệnh phổ biến hơn vào mùa xuân và hè, khi giao mùa tạo điều kiện cho virus phát triển mạnh. 

Virus Rota có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ qua các con đường sau: 

• Dụng cụ ăn uống không sạch: Bình sữa, núm vú, và dụng cụ chế biến thức ăn không vệ sinh. 
• Thực phẩm nhiễm khuẩn: Thức ăn bảo quản không đúng cách hoặc thịt sống chưa chế biến kỹ. 
• Nước ô nhiễm: Virus có thể tồn tại trong nước chưa đun sôi hoặc chưa xử lý. 
• Lây nhiễm qua tiếp xúc: Virus bám vào tay, đồ chơi, sàn nhà và lây qua việc không rửa tay đúng. 

Bệnh tiêu chảy cấp do virus Rota thường gây ra những triệu chứng như tiêu chảy, nôn mửa, đau bụng và sốt. Mặc dù hầu hết các trường hợp đều tự khỏi sau vài ngày, nhưng người bệnh cũng có thể gặp phải các biến chứng nguy hiểm sau: 

• Mất nước và điện giải: Tình trạng nặng có thể làm cơ thể suy kiệt do mất nước và điện giải, dễ dẫn đến trụy tim mạch và tử vong nếu không được bù nước kịp thời. 
• Suy dinh dưỡng: Do tiêu chảy kéo dài, cơ thể không hấp thụ đủ chất dinh dưỡng cần thiết từ thức ăn. 

Khuyến cáo của chuyên gia về phòng ngừa bệnh lý trong mùa đông - xuân 

Tiêm vắc-xin cúm hằng năm là cách hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và gia đình. Ảnh minh họa 

Để bảo vệ sức khỏe trong mùa đông - xuân, TS. Ngô Chí Cương đưa ra những khuyến cáo quan trọng sau: 

• Tiêm vaccine: Vaccine cúm mùa, Rota, viêm phổi, sởi là biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt với trẻ em, người cao tuổi và những người có bệnh nền. 
• Giữ gìn vệ sinh môi trường sống sạch sẽ bằng cách lau dọn thường xuyên, giữ cho không khí khô thoáng… 
• Vệ sinh cá nhân đảm bảo: thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bệnh, súc miệng và rửa mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý,... 
• Ăn chín uống sôi, cung cấp đầy đủ dưỡng chất, uống nhiều nước để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. 
• Hạn chế tụ tập đông người để tránh nguy cơ lây chéo bệnh. 
• Giữ ấm cơ thể: Đảm bảo cơ thể luôn được giữ ấm, đặc biệt là tay, chân và cổ trong những ngày lạnh, tránh để cơ thể nhiễm lạnh đột ngột. 
• Nếu xuất hiện các triệu chứng như ho kéo dài, sốt cao, khó thở, nôn mửa, hoặc tiêu chảy kéo dài, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.