1. Khái quát đặc điểm cây bình bát

Cây bình bát (na xiêm, đào tiên) thuộc họ Annonaceae, là loài thân gỗ nhỏ, cao trung bình 5 - 7m. Cành bình bát khi non có lông nhưng khi già thì trơn nhẵn. Lá bình bát thuôn dài hình mác, mọc so le, nhọn ở đầu, dài khoảng 15cm, mặt lá nổi rõ gân, có lông tơ ở mặt dưới, cuống có lông.

Hoa bình bát mọc ra từ kẽ lá, thành cụm 2 - 4 hoa vàng. Các cánh hoa có độ dày khác nhau, cánh ở ngoài thường to hơn và có lông tơ còn cánh ở trong nhỏ hơn và nhẵn. Đài hoa có 3 phiến hình tam giác, phủ lông ở mặt ngoài. Tràng hoa gồm 2 vòng.

Quả bình bát hình trái tim. Lúc còn non, quả có màu xanh và mùi rất đặc trưng. Lúc già, lớp vỏ quả bình bát chuyển dần sang màu vàng hoặc vàng xen đỏ. Thịt quả bình bát hơi ngà vàng hoặc trắng, gồm nhiều lớp hạt xếp chồng lên nhau như quả na, có thể ăn được. Quả bình bát khi chín thơm thoang thoảng, ăn có vị chua ngọt xen chát nhẹ.

Cây bình bát ra hoa tháng 5 - 6, đậu quả vào tháng 7 - 8. 

Nguồn gốc của cây bình bát xuất phát từ châu Mỹ. Loài cây này có ở nhiều nước châu Úc, châu Phi, Ấn Độ,... Ở nước ta, giống bình bát dây thường mọc hoang, loài thân gỗ chủ yếu trồng trên đất nhiễm phèn. Do đặc điểm của loài cây này ưa nước nên dễ tìm thấy ở ao hồ, kênh mương, bờ sông,...

Quả bình bát chín

2. Quả bình bát có công dụng gì? 

Theo y học hiện đại, quả bình bát chứa axit kaur - 16 - en - 19 - oi có khả năng ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn, vi nấm như Mycobacterium smegmatis, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, trực khuẩn lỵ,... Tuy nhiên, quả bình bát lại không phát huy công dụng với Helminthosporium sp, Aspergillus niger, Trichophyton mentagrophytes, Candida Albicans.

Ngoài ra, chất squamocin trong loại quả này còn có thể tiêu diệt chấy rận, ấu trùng, côn trùng. Sử dụng quả bình bát có thể gây độc cho tế bào gây bệnh ung thư bạch cầu lympho trên chuột nhắt trắng; ung thư vùng mũi hầu, ung thư kết tràng và ung thư phổi ở con người.

Theo y học cổ truyền, quả bình bát có tác dụng tiêu diệt chấy rận, sâu bọ, chữa ghẻ lở, kiết lỵ, tiêu chảy, tiểu đường, bướu cổ, chống viêm, kháng khuẩn, sát trùng, thanh nhiệt, nhuận tràng, lợi tiểu, an thần, chữa lao phổi, mề đay,... 

3. Bài thuốc chữa bệnh từ quả bình bát

3.1. Chữa bệnh với bài thuốc từ quả bình bát

Quả bình bát có thể dùng làm dược liệu ở dạng khô hoặc tươi, thường dùng để:

- Chữa mẩn ngứa, mề đay

+ Chuẩn bị: lá dừa khô và vài nhánh thịt bình bát tươi.

+ Cách thực hiện: rửa sạch nguyên liệu rồi đợi ráo nước thì đốt lá dừa khô và đặt bình bát lên trên cho có khói. Hơ vùng da cần chữa mẩn ngứa, mề đay trên khói đến lúc mồ hôi chảy ra thì dùng khăn bông thấm khô.

- Chữa đau nhức chân tay do bệnh xương khớp

+ Chuẩn bị: 1 quả bình bát xanh.

+ Cách thực hiện: đập dập quả bình bát sau đó hơ trên lửa đến khi quả ấm lên thì đặt quả vào trong một chiếc khăn mỏng, chườm lên vùng bị đau nhức.

- Chữa đái tháo đường

+ Nguyên liệu: quả bình bát xanh.

+ Cách thực hiện: thái bình bát thành từng lát mỏng sau đó phơi khô. Mỗi ngày lấy 5g quả bình bát khô nấu nước sôi uống.

Quả bình bát phơi khô, nấu nước uống có thể kiểm soát tiểu đường

- Chữa bướu cổ

+ Nguyên liệu: quả bình bát chín.

+ Cách thực hiện: cắm đũa xuyên qua quả bình bát sau đó nướng cháy xém phần vỏ, để cho nguội rồi lăn lên cổ 15 - 30 phút, mỗi ngày 2 - 3 lần cho đến khi tan bướu.

- Chữa ghẻ

+ Chuẩn bị: 1 thìa cà phê dầu dừa, vài hạt bình bát khô.

+ Cách thực hiện: đốt hạt bình bát thành tro rồi trộn với dầu dừa sau đó chấm lên các nốt ghẻ.

- Chữa hen suyễn, lao phổi

+ Chuẩn bị: 2 lít nước, 100g quả, thân và lá cây bình bát đã phơi khô.

+ Cách thực hiện: sắc bình bát với nước khoảng 10 phút rồi lấy nước ấm để uống.

- Giải nhiệt

+ Chuẩn bị: đường, quả bình bát chín, đá xay.

+ Cách thực hiện: lấy thịt của quả bình bát chín dầm nhuyễn với đường rồi thêm vào ít đá xay làm thức uống.

- Chữa viêm nhiễm phụ khoa

+ Chuẩn bị: quả bình bát chín.

+ Cách thực hiện: ăn trực tiếp.

3.2. Lưu ý khi chữa bệnh bằng quả bình bát

Cần tham khảo thầy thuốc chuyên môn trước khi dùng quả bình bát để chữa bệnh

Mặc dù quả bình bát tương đối an toàn và có nhiều công dụng nhưng khi dùng làm dược liệu chữa bệnh vẫn nên lưu ý:

- Không để nhựa bình bát dính trực tiếp lên mắt hoặc da để tránh bị mẩn ngứa do dị ứng.

- Các bài thuốc chữa bệnh từ quả bình bát cần kiên trì thực hiện thời gian dài mới thấy được tác dụng.

- Quả bình bát có mùi thơm nên dễ hấp dẫn côn trùng. Vì thế, cần bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, không có côn trùng xâm nhập và không bị ẩm thấp để tránh nấm mốc gây ảnh hưởng đến chất lượng dược liệu.

- Bình bát có tính hàn nên không dùng cho người có tỳ vị yếu.

- Thành phần của quả bình bát và quả thanh long kỵ nhau, nếu kết hợp có thể tạo nên chất độc nguy hiểm. Vì thế, không nên dùng chung hai loại quả này.

Quả bình bát dầm đường ăn giải nhiệt mùa hè rất tốt. Tuy nhiên, bài thuốc chữa bệnh quả bình bát về cơ bản chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị, không thể thay thế cho các biện pháp điều trị chuyên sâu. Nếu có ý định dùng dược liệu bình bát chữa bệnh cần thăm khám và tham khảo ý kiến của thầy thuốc để có chỉ định sử dụng đúng cách.

Quý khách hàng có nhu cầu đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC, hãy liên hệ trực tiếp tổng đài 1900 56 56 56 để được hướng dẫn chi tiết.