1. Rối loạn chuyển hóa là gì? Nguyên nhân gây nên và dấu hiệu thường gặp

1.1. Rối loạn chuyển hóa là gì?

Rối loạn chuyển hóa là tình trạng cơ thể gặp khó khăn trong việc chuyển đổi thức ăn thành năng lượng để duy trì các hoạt động sống. Quá trình chuyển hóa liên quan đến việc xử lý chất béo, đường, đạm và các chất dinh dưỡng khác. Khi cơ chế này bị rối loạn, cơ thể dễ tích tụ mỡ thừa, tăng đường huyết, tăng axit uric và dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như: đái tháo đường, xơ vữa mạch máu, đột quỵ não, tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim,....

1.2. Nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa

Rối loạn chuyển hóa thường là hệ quả từ: 

• Chế độ ăn quá nhiều thực phẩm giàu đường, chất béo bão hòa, đồ ăn nhanh và ít rau xanh.
•  Ngồi nhiều, ít vận động khiến cơ thể tiêu hao năng lượng kém, tích tụ mỡ bụng và tăng kháng insulin.
• Yếu tố di truyền, nhất là những gia đình có người mắc tiểu đường type 1, tăng mỡ máu có tính chất gia đình.
• Căng thẳng và rối loạn giấc ngủ trong thời gian dài làm tăng hormone cortisol, gây kháng insulin, ảnh hưởng đến chuyển hóa đường và mỡ. 

Ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo, đồ ăn nhanh làm tăng nguy cơ bị rối loạn chuyển hóa

1.3. Dấu hiệu của rối loạn chuyển hóa

Nếu bạn đang băn khoăn chưa biết dấu hiệu rối loạn chuyển hóa là gì thì nên chú ý phát hiện các đặc điểm sau: 

• Béo bụng, nhất là vùng eo.
• Thường xuyên mệt mỏi, thiếu năng lượng.
• Khát nước nhiều, đi tiểu nhiều.
• Đau nhức xương khớp, đặc biệt có các đợt sưng đau nóng đỏ các khớp nhất là vị trí khớp bàn ngón.
• Da sạm, xuất hiện các mảng tối quanh cổ hoặc nách.

2. Hệ lụy nguy hiểm của rối loạn chuyển hóa

Rối loạn chuyển hóa không chỉ đơn thuần gây béo bụng, tăng cân, ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn kéo theo hàng loạt biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe, như:

2.1. Tăng nguy cơ bệnh tim mạch và đột quỵ

Khi rối loạn chuyển hóa xảy ra, hàm lượng cholesterol xấu LDL và triglyceride trong máu tăng cao, hàm lượng cholesterol tốt HDL giảm. Đây là yếu tố khiến mạch máu bị xơ vữa, hẹp dần, gây giảm lưu lượng máu và dễ hình thành cục máu đông. Hậu quả là người bệnh có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, tắc mạch chi.

2.2. Tiểu đường type 2

Rối loạn chuyển hóa còn có thể là nguyên nhân gây kháng insulin. Khi cơ thể không còn sử dụng insulin hiệu quả, đường huyết tăng cao và dẫn đến tiểu đường type 2. Đây là bệnh mạn tính, người bệnh phải kiểm soát suốt đời để giảm thiểu nguy cơ biến chứng ảnh hưởng đến thận, mắt, thần kinh và tim mạch.

2.3. Bệnh về gan

Khi quá trình chuyển hóa chất béo bị rối loạn, mỡ bị tích tụ trong gan. Gan nhiễm mỡ có thể gây đến tình trạng viêm gan, xơ hóa gan, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Rối loạn chuyển hóa không điều trị sớm có thể tiến triển xơ gan

2.4. Tăng nguy cơ sa sút trí tuệ và Alzheimer

Người mắc bệnh rối loạn chuyển hóa, nhất là kèm theo bệnh tiểu đường và mỡ máu cao, thường dễ bị tổn thương mạch máu não và tế bào thần kinh. Vì thế, họ có nguy cơ cao bị suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ và mắc bệnh Alzheimer

2.5. Giảm tuổi thọ và chất lượng sống

Bệnh rối loạn chuyển hóa thường khiến người bệnh phải đối mặt với nhiều bệnh mạn tính cùng lúc, sức khỏe giảm sút, mệt mỏi kéo dài,... Cũng vì vậy mà người bệnh dễ bị giảm tuổi thọ hơn so với người bình thường.

3. Phương pháp chẩn đoán và điều trị rối loạn chuyển hóa

3.1. Chẩn đoán

Bên cạnh quá trình thăm khám lâm sàng, để chẩn đoán bệnh rối loạn chuyển hóa, bác sĩ thường chỉ định một số kiểm tra như:

• Xét nghiệm máu: kiểm tra đường huyết, mỡ máu, axit uric.
• Đo huyết áp: xác định tình trạng tăng huyết áp.
• Đánh giá chỉ số BMI và vòng eo: giúp xác định nguy cơ béo phì.
• Siêu âm, xét nghiệm chuyên sâu: kiểm tra gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh liên quan.

3.2. Điều trị

Sau khi có kết quả kiểm tra và chẩn đoán, bác sĩ sẽ trao đổi để người bệnh hiểu được thực trạng sức khỏe và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Mục tiêu trong điều trị bệnh lý này nhằm kiểm soát các chỉ số bất thường, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện sức khỏe lâu dài cho người bệnh.

Quá trình điều trị của bệnh nhân cần kết hợp đồng thời nhiều phương pháp: 

3.2.1. Thay đổi lối sống

Chế độ ăn của bệnh nhân bị rối loạn chuyển hóa cần hạn chế chất béo bão hòa, đường và tinh bột tinh chế. Ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc và cá. Ngoài ra, trong sinh hoạt, tập luyện hàng ngày, người bệnh cũng cần:

• Duy trì đi bộ, bơi lội, tập yoga hoặc các hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần.
• Ngủ đủ 7 - 8 giờ/ ngày để hỗ trợ cân bằng hormone và trao đổi chất.
• Giảm stress bằng các biện pháp tích cực như: thiền, nghe nhạc, hoặc các hoạt động giải trí yêu thích.

3.2. Dùng thuốc

Bệnh nhân bị rối loạn chuyển hóa thường được bác sĩ cân nhắc chỉ định thuốc phù hợp như: 

• Thuốc hạ mỡ máu: Statin, Fibrat,… giúp kiểm soát cholesterol và triglyceride.
• Thuốc hạ đường huyết: Metformin, Insulin,...
• Thuốc hạ huyết áp: Nhóm ACEI, ARB, chẹn beta,.
• Thuốc điều trị gout: Allopurinol hoặc Colchicin,... giúp giảm axit uric và cải thiện triệu chứng.

Bệnh nhân bị rối loạn mỡ máu cần điều trị bằng thuốc theo phác đồ của bác sĩ

3.3. Điều trị bệnh lý nền

Nếu rối loạn chuyển hóa xuất phát từ các bệnh như suy giáp, hội chứng buồng trứng đa nang,... người bệnh cần điều trị song song các bệnh này để duy trì hiệu quả lâu dài.

Bệnh nhân bị rối loạn chuyển hóa cần tái khám thường xuyên để kiểm tra huyết áp, mỡ máu, đường huyết,... đánh giá hiệu quả điều trị, có phương án điều chỉnh thuốc và lối sống. 

Hy vọng những chia sẻ trên đây đã giúp bạn hiểu được rối loạn chuyển hóa là gì và hệ lụy do bệnh gây ra. Kiểm tra sức khỏe định kỳ kết hợp tập luyện thể dục đều đặn, dinh dưỡng khoa học sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả nguy cơ bị rối loạn chuyển hóa.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám sức khỏe cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC, hãy liên hệ Hotline 1900 56 56 56 để được tư vấn, hỗ trợ đặt lịch nhanh chóng.