1. Tổng quan về giun đầu gai Gnathostoma spp

- Trong tổng số 20 loài Gnathostoma thuộc họ Gnathostomatidae, có 4 loài ký sinh ở người như Gnathostoma spimigerum, G. hispidum, G. doloresi và G. niponicum.

- Là loại giun tròn, hình ống, kích thước 1,5 - 3,3 cm ở con cái và 1,2 - 3 cm ở con đực, trên đầu có nhiều gai.

Hình ảnh 1: Hình ảnh giun đầu gai Gnathostoma spp

- Giun sinh sản bằng cách đẻ trứng. Trứng màu vàng nâu, có kích thước 62 - 79 x 36 - 42 mcm.

Hình ảnh 2: Hình ảnh trứng giun đầu gai Gnathostoma spp

- Chu kỳ phát triển: Trong chu kỳ sống của Gnathostoma, vật chủ chính là chó, mèo, lợn, chồn, rái cá. Người không phải là vật chủ chính của Gnathostoma.

Giun trưởng thành ký sinh ở vật chủ chính, đẻ trứng, trứng ra ngoài theo phân và rơi xuống nước nở ra ấu trùng (ấu trùng giai đoạn 1), ấu trùng vào Cyclops - vật chủ trung gian thứ nhất (ấu trùng ký sinh trong Cyclops được gọi là ấu trùng giai đoạn 2); cá, lưỡng cư, bò sát (vật chủ trung gian thứ 2) ăn phải Cyclops có ấu trùng, ấu trùng tạo kén trong cơ hoặc phủ tạng (ấu trùng giai đoạn 3); người và một số động vật khác ăn phải các vật chủ trung gian có ấu trùng (ấu trùng giai đoạn 3) sẽ bị nhiễm bệnh.

Hình ảnh 3: Chu kỳ sống của Gnathostoma spp

2. Triệu chứng, đặc điểm lây truyền của bệnh

- Triệu chứng:

Ký sinh trùng có thể di chuyển tới bất kỳ cơ quan nào, nhưng thường gặp nhất là tình trạng ấu trùng di chuyển dưới da. Biểu hiện nốt phù di chuyển dưới da, có thể ngứa, đau, mày đay, vệt hay lằn đỏ từng cùng, kích thước mỗi cùng khác nhau, tái màu hoặc màu hồng.

Hiếm gặp hơn là thể bệnh ở phủ tạng và thường biểu hiện không điển hình, nên rất dễ chẩn đoán nhầm với các bệnh lý khác.

Thể thần kinh rất nguy hiểm với các triệu chứng mờ nhạt như đau đầu, chóng mặt, rối loạn thị giác và biến chứng viêm não - màng não, viêm rễ tủy, viêm màng não, xuất huyết nhu mô hoặc dưới nhện, nhồi máu não, khó phân biệt giữa các bệnh lý nội thần kinh khác nên khó có thể chẩn đoán kịp thời, dễ bỏ sót bệnh và nguy cơ dẫn tới tử vong.

Hình ảnh 4: Ấu trùng giun đầu gai ký sinh dưới da

- Đặc điểm lây truyền:

Người nhiễm bệnh do ăn phải ấu trùng giai đoạn 3 được tìm thấy trong thịt, thủy sản chưa được nấu chín. Trong cơ thể người, ấu trùng không phát triển đến giai đoạn trưởng thành mà chỉ ở dạng ấu trùng, nhưng nó di chuyển từ nơi này sang nơi khác, từ da đến các cơ quan nội tạng. Đa số các trường hợp, biểu hiện bệnh thường nhẹ, nhưng nếu ấu trùng di chuyển vào các cơ quan trọng yếu như não thì bệnh trở nên nghiêm trọng và có thể dẫn đến tử vong.

3. Xét nghiệm Gnathostoma IgG trong chẩn đoán bệnh giun đầu gai

Có 4 tiêu chuẩn chính để nghĩ đến bệnh nhiễm giun đầu gai:

+ Đã từng ăn thủy sản tái hoặc sống, chưa nấu chín, đặc biệt trong lươn, cá da trơn, cá rô, cá chim, chạch, ếch, gà, mèo, chó,...

+ Cơ thể thường có các biểu hiện khi ký sinh trùng di chuyển qua các bộ phận: da, niêm mạc, phủ tạng sẽ gây tình trạng viêm, ngứa, nổi mẩn đỏ hoặc mề đay,... sưng phồng mô mềm di chuyển liên tục hay nốt viêm mô tế bào di chuyển, vị trí hay gặp ở thân mình hoặc hai chi trên. Ngoài ra, còn gặp ngứa, mày đay, nổi mẩn đỏ, ban đỏ, ban trường,...

+ Bạch cầu ái toan tăng, IgE huyết thanh tăng.

+ Huyết thanh chẩn đoán miễn dịch với Gnathosoma spp dương tính - có giá trị lớn trong chẩn đoán tình trạng mắc bệnh.

- Hiện nay tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, triển khai tất cả các xét nghiệm để chẩn đoán bệnh giun đầu gai:

+ Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu, xác định được thành phần các loại tế bào máu, trong đó xác định được số lượng cụ thể và tỉ lệ phần trăm của bạch cầu ái toan. Tăng bạch cầu ái toan là dấu hiệu quan trọng có thể là chỉ báo sớm để chẩn đoán và đánh giá hiệu quả điều trị.

+ Xét nghiệm Gnathostoma IgG:

Là xét nghiệm miễn dịch học ELISA - dùng men để đánh dấu kháng thể, phát hiện sự kết hợp đặc hiệu từ đó có thể phát hiện kháng thể IgG có trong huyết thanh/ huyết tương bệnh nhân nhiễm giun đầu gai Gnathostoma spp, xác định tình trạng đang nhiễm hoặc đã từng nhiễm.

Xét nghiệm Gnathostoma IgG có thời gian xét nghiệm nhanh, là xét nghiệm không xâm lấn, độ nhạy: 80 - 85%, độ đặc 80 - 85%. Có giá trị cao trong chẩn đoán nhiễm bệnh.

Nguyên lý xét nghiệm: Gnathostoma IgG (Giun đầu gai) là xét nghiệm dựa trên nguyên lý Elisa sandwich. Kết quả xét nghiệm được đánh giá thông qua sự kết hợp của hai loại kháng thể là kháng thể bắt (capture antibodies) và kháng thể phát hiện (detection antibodies) có gắn biotin, các bước ủ và rửa sẽ rửa trôi các thành khác không phản ứng, sau khi cho thêm TMB sẽ phản ứng với biotin, bước cuối cùng thêm Stop để dừng phản ứng. Kết quả sẽ được đọc trên máy đọc Elx 808, nồng độ của chất cần phát hiện sẽ tỷ lệ thuận với đậm độ màu của dung dịch.

Hình ảnh 5: Hệ thống máy xét nghiệm tại MEDLATEC

Lưu ý trong việc lấy mẫu xét nghiệm:

+ Mẫu bệnh phẩm: Lấy 3 ml máu tĩnh mạch vào ống không có chất chống đông hay ống có chất chống đông là Heparin, EDTA. Mẫu không vỡ hồng cầu.

+ Cần nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm.

+ Bảo quản: Nhiệt độ phòng (15 - 25℃) ổn định trong 2 ngày, muốn bảo quản lâu hơn để nhiệt độ 2 - 8 ℃ /5 ngày.

- Xét nghiệm sinh học phân tử giúp giải trình tự gen, xác định cụ thể phân loài của Gnathostoma spp.

Xét nghiệm này có thể phân tích cấu trúc di truyền, và xác định rõ loài, những thường chỉ dùng trong mục đích nghiên cứu.

4. Các biện pháp phòng bệnh gây nên do giun đầu gai

- Không ăn sống thịt động vật thủy sinh/ lưỡng cư,...

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen ăn uống, ăn các món ăn sống, tái, chưa được nấu chín.

Được thành lập từ năm 1996, trải qua 24 năm phát triển, dưới sự phát triển của khoa học kỹ thuật, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC đã và đang không ngừng được đầu tư về trang thiết bị, hóa chất, vật tư y tế, hơn thế nữa cùng đội ngũ chuyên gia đầu ngành và tập thể cán bộ y tế có chuyên môn cao, MEDLATEC góp phần vào công cuộc nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng. MEDLATEC ngày càng khẳng định được chất lượng và thương hiệu trong lĩnh vực y tế.

Cùng trải nghiệm dịch vụ chăm sóc sức khỏe, hãy liên hệ số điện thoại 1900565656 để đặt lịch khám, xét nghiệm và tư vấn sức khỏe.