I. Tổng quan

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới WHO 2018, số bệnh nhân mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (sexually transmitted infections - STIs) trên thế giới ngày càng tăng lên (hơn 357 triệu ca nhiễm mới mỗi năm) cùng với sự bùng nổ của đại dịch HIV/AIDS. Các tác nhân gây bệnh cũng rất đa dạng bao gồm virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng… trong đó nhiễm Chlamydia Trachomatis và Neisseria gonorrhoeae trên người là tác nhân nguy hại thường gặp và có xu hướng gia tăng.

Một số triệu trứng điển hình do 2 loại vi khuẩn này gây ra:

a. Viêm nhiễm do vi khuẩn lậu

Triệu chứng điển hình: đái mủ, đái khó, chảy mủ niệu đạo hoặc gây viêm tử cung, buồng trứng ở nữ giới... Ngoài ra, ở trẻ sơ sinh thường biểu hiện ở mắt do lây vi khuẩn từ mẹ trong giai đoạn chu sinh nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến mù lòa.

b. Viêm nhiễm Chlamydia

- Ở nữ giới có thể gây tiết dịch âm đạo bất thường có màu, mùi hôi, đau rát khi quan hệ, quanh âm đạo có cảm giác ngứa hoặc nóng, đau khi đi tiểu.

- Ở nam giới đầu dương vật xuất hiện dịch nhày đục, có cảm giác đau khi đi tiểu, đau sưng tinh hoàn, xung quanh dương vật bị rát, ngứa.

Một trong những nguyên nhân khiến cho nhiễm Chlamydia trở lên phổ biến là do nhiều trường hợp nhiễm bệnh nhưng không hề có bất kỳ triệu chứng nào nên không được điều trị và dễ lây lan cho bạn tình.

Tuy nhiên, bệnh do 2 loại vi khuẩn này gây ra hoàn toàn có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm và điều trị bằng các kháng sinh đặc hiệu, bệnh sẽ khỏi hoàn toàn.

II. Xét nghiệm Chlam-lậu PCR

Có nhiều cách khác nhau để phát hiện 2 loại vi khuẩn này như test nhanh, nhuộm soi, sử dụng phản ứng kháng nguyên kháng thể hoặc nuôi cấy phân lập vi khuẩn… Ở mỗi phương pháp lại có những ưu điểm và nhược điểm nhất định ví dụ như phương pháp test nhanh, nhuộm soi sẽ cho kết quả nhanh chóng, giá thành rẻ tuy nhiên phương pháp này có độ nhạy và độ đặc hiệu chưa cao (khoảng 80%) đặc biệt ở giai đoạn mới nhiễm bệnh.

Tại MEDLATEC, chúng tôi có đầy đủ trang thiết bị và nhân lực để có thể tiến hành tất cả phương pháp kể trên. Ngoài ra, với hệ thống trang thiết bị hiện đại, MEDLATEC đang ứng dụng kỹ thuật multiplex realtime Polymerase Chain Reaction (PCR) cho phép phát hiện đồng thời 2 tác nhân này ngay ở giai đoạn sớm của bệnh khi mà các phương pháp khác không làm được. Vì vậy nó hiện đang được coi là phương pháp tốt nhất để xét nghiệm các bệnh virus, vi khuẩn nói chung và xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Chlam-lậu nói riêng với độ nhạy, độ đặc hiệu khoảng 98%                    

Nguyên lý kỹ thuật

Kỹ thuật multiplex realtime Polymerase Chain Reaction (PCR) là kỹ thuật sinh học phân tử hiện đại sử dụng các cặp mồi đặc hiệu khác nhau để phát hiện ra các đoạn DNA đặc trưng của từng loại vi khuẩn.

Những đoạn mồi này có khả năng tìm kiếm và bắt cặp đặc hiệu với DNA đích ngay ở nồng độ rất nhỏ (chỉ vài copy) do đó, kỹ thuật PCR có thể phát hiện được các tác nhân gây bệnh ngay ở giai đoạn sớm của bệnh hoặc trong những mẫu bệnh phẩm loãng như nước tiểu đầu, điều này giúp cho bệnh nhân có thể tự tiến hành lấy mẫu tại nhà một cách dễ dàng.

Sau khi đoạn mồi đã bắt cặp với DNA đích, dưới tác dụng của 1 chu trình nhiệt lặp lại nhiều lần, DNA đặc trưng của vi khuẩn (lúc đầu rất ít) sẽ được nhân bản lên hàng tỷ bản. Với số lượng lớn lên tới hàng tỷ bản copy như vậy, bộ phận phát hiện của máy dễ dàng phát hiện được tín hiệu huỳnh quang và trả kết quả trực tiếp trên màn hình hiển thị của máy realtime PCR (thay vì phải tiến hành điện di và đọc kết quả như các phương pháp PCR thông thường khác).

III. Chỉ định

Theo WHO bất kì ai từng quan hệ tình dục đều có nguy cơ bị nhiễm Chlamydia hoặc lậu, bao gồm cả hoạt động tình dục giữa những người đồng tính.

Vì nhiễm trùng Lậu đặc biệt là Chlamydia có thể không có dấu hiệu rõ ràng, vì vậy nên thực hiện xét nghiệm kiểm tra vào những lần đi khám phụ khoa định kỳ đề rà soát nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, nếu nằm ở một trong các nhóm dưới đây, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn rất nhiều:

- Người có các những triệu chứng như nghi ngờ mắc bệnh mắc bệnh như: đái buốt, đái ra mủ, ra khí hư bất thường…

- Phụ nữ có hoạt động tình dục sớm, từ 15 - 24 tuổi: Dữ liệu sàng lọc Chlamydia Anh quốc cho thấy tỷ lệ nhiễm Chlamydia ở phụ nữ trẻ trong độ tuổi từ 15 đến 24 là rất cao, với hơn 2/3 tổng số ca nhiễm Chlamydia ở phụ nữ.

- Phụ nữ mang thai: Bà bầu nên làm xét nghiệm trong thai kì, nhất là trước khi sinh để chắc chắn rằng mình không bị nhiễm bệnh. Điều này giúp thai nhi tránh khỏi những ảnh hưởng nguy hiểm nếu mẹ sinh thường.

- Người có quan hệ tình dục không lành mạnh, quan hệ với nhiều bạn tình: Là bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, vì vậy những ai có quan hệ tình dục không lành mạnh đều có nguy cơ bị mắc bệnh.

Hoặc xét nghiệm này cũng được chỉ định cho những trường hợp sau:

- Xét nghiệm sàng lọc cho những cặp vợ chồng kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân.

- Đánh giá đáp ứng sau kết thúc điều trị.

IV. Ý nghĩa xét nghiệm và các yếu tố ảnh hưởng

Kỹ thuật PCR cho phép phát hiện đồng thời hai tác nhân gây bệnh Chlamydia trachomatis và Neisseria gonorrhoeae trong cùng 1 lần tiến hành xét nghiệm.

Trong quá trình xét nghiệm, toàn bộ quy trình được kiểm soát nghiêm ngặt chặt chẽ, các mẫu bệnh nhân sẽ được chạy cùng 1 chứng dương và 1 chứng âm, ngoài ra, từng mẫu bệnh phẩm lại được chạy kèm một chứng nội tại. Các loại chứng này cho phép kiểm soát chất lượng của toàn bộ quy trình, đảm bảo kết quả dương tính hoặc âm tính trả cho bệnh nhân là dương tính thật và âm tính thật.

Sơ đồ phân tích kết quả xét nghiệm

Kỹ thuật PCR đang được sử dụng rộng rãi ở các nước phát triển vì có độ tin cậy cao. Tuy nhiên, có một vài lưu ý trong quá trình tiến hành như sau:

- Phản ứng PCR có thể bị ức chế bởi một số tác nhân phổ biến sau:

+ Thuốc kháng sinh: Không dùng kháng sinh, hoặc tạm dừng kháng sinh sau 3-5 ngày trước khi kiểm tra.

+ Thuốc nhuộm: thường có trong vải, hoặc các mẫu lam kính đã được nhuộm soi. Do đó, mẫu cho phản ứng PCR phải là mẫu lấy riêng.

- Do phản ứng có độ nhạy cao nên chỉ cần vài copy trong mẫu có thể cho kết quả dương tính, do đó yêu cầu một quá trình nghiêm ngặt trong quá trình lấy mẫu và xử lý mẫu, tránh ngoại nhiễm.

- Phản ứng PCR mặc dù đã được ứng dụng rộng rãi ở những nước phát triển cao tuy nhiên ở Việt Nam vẫn còn chưa được phổ biến và chỉ được ứng dụng ở những bệnh viện có trang thiết bị hiện đại, đội ngũ cán bộ có chuyên môn cao.

V. Lấy mẫu và bảo quản - vận chuyển

Một số loại mẫu bệnh phẩm xét nghiệm để phát hiện Chlam - Lậu

- Mẫu dịch phết: Dùng tăm bông vô trùng/chổi quét dịch chuyên dụng đưa vào đường sinh dục để quét một lớp tế bào.

- Các loại phết khác: Đưa tăm bông vô trùng/chổi quét dịch đến nơi cần lấy mẫu để quét một lớp dịch hoặc một lớp tế bào.

- Mẫu nước tiểu: Lấy nước tiểu đầu.

- Bảo quản - vận chuyển: Bảo quản mát dưới 25^oC, tối đa trong vòng 48h phòng xét nghiệm Sinh học phân tử.

Tài liệu tham khảo

1. WHO, 2018 Sexually transmitted infections (STIs)- Fact sheet N°110, Updated December 2018.http:/www.who.int/mediacentre/factsheets/fs110/en/. Access 28 Feb.2019.

2. GS.TS. Lê Huy Chính (2013) Vi sinh vật y học, Bộ Y Tế

3. Honey E., Augood C., Templeton A., Russell I. Paavonen  J., Mardh  P. A., Stary A., Stray Pedersen B., 2002. Cost effectiveness of screening  for Chlamydia trachomatis: a review of  published  study.  Sex. Transm. Infect., 78(6): 406-412.

4. Ninh Văn Minh, Nguyễn Thị Tuyết. 2013. So sánh độ nhạy và độ đặc hiệu của ONE-STEP CHLAMYDIA với phương pháp PCR. Y học thực hành (873)-6/2013

5. https:/www.gov.uk/government/collections/national-chlamydia-screening-programme-ncsp.

Mọi chi tiết quý vị vui lòng liên hệ:

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

Cơ sở 1: 42 Nghĩa Dũng, Ba Đình, Hà Nội

Cơ sở 2: số 99 Trích Sài (đường ven hồ), Tây Hồ, Hà Nội

Tổng đài: 1900 56 56 56

Website: medlatec.vn * Email: [email protected]