1. Bệnh Alzheimer là gì?

Bệnh Alzheimer là một dạng rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, thường gặp ở người cao tuổi, gây suy giảm trí nhớ, khả năng tư duy và hành vi. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây sa sút trí tuệ (dementia), tình trạng khiến người bệnh mất dần khả năng ghi nhớ, giao tiếp và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Khác với các dạng suy giảm trí nhớ tạm thời do căng thẳng hay tuổi tác, bệnh Alzheimer là quá trình tổn thương não diễn ra lâu dài và không thể phục hồi. Các tế bào thần kinh trong não bị thoái hóa và chết dần, khiến chức năng nhận thức của người bệnh giảm sút theo thời gian. 

Việc nhận biết sớm nguyên nhân và các dấu hiệu ban đầu của bệnh đóng vai trò rất quan trọng. Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh cũng như người chăm sóc. 

Bệnh Alzheimer thường gặp ở người cao tuổi

2. Nguyên nhân gây bệnh Alzheimer

Đến nay, nguyên nhân chính xác của bệnh Alzheimer vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, sự xuất hiện của bệnh là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm di truyền, lối sống, môi trường và quá trình lão hóa tự nhiên của não bộ.

Một số yếu tố được xem là có liên quan chặt chẽ đến sự hình thành và phát triển của bệnh Alzheimer gồm:

• Sự tích tụ protein bất thường trong não: Hai loại protein là beta-amyloid và tau có xu hướng tích tụ trong não người bệnh, hình thành các mảng bám và đám rối sợi thần kinh. Chúng làm gián đoạn sự truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh, khiến tế bào não dần bị tổn thương và chết.
• Yếu tố di truyền: Những người có người thân ruột thịt mắc Alzheimer có nguy cơ cao hơn. Một số gene, đặc biệt là APOE-e4, đã được xác định có liên quan đến khả năng khởi phát bệnh sớm.
• Tuổi tác: Nguy cơ mắc Alzheimer tăng đáng kể sau 65 tuổi. Khi tuổi càng cao, các tế bào thần kinh suy yếu dần và khả năng phục hồi của não giảm, tạo điều kiện cho bệnh tiến triển.
• Bệnh lý nền và lối sống: Các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp, mỡ máu cao, xơ vữa động mạch, kết hợp với lối sống ít vận động, ăn uống không lành mạnh, hút thuốc hoặc uống nhiều rượu, đều làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu và tế bào thần kinh.
• Yếu tố môi trường: Căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, ô nhiễm không khí hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại trong thời gian dài cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ.

3. Dấu hiệu nhận biết bệnh Alzheimer là gì? 

Về dấu hiệu, bệnh Alzheimer thường bắt đầu âm thầm và tiến triển chậm theo thời gian, khiến người bệnh và gia đình khó nhận ra ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, việc nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh Alzheimer có ý nghĩa rất quan trọng, giúp can thiệp và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp:

• Giảm trí nhớ ngắn hạn: Đây là dấu hiệu sớm nhất và phổ biến nhất. Người bệnh thường quên các sự việc mới diễn ra, quên tên người quen hoặc thường xuyên hỏi lại cùng một câu hỏi.
• Khó tập trung và xử lý thông tin: Người mắc Alzheimer dễ mất khả năng sắp xếp công việc, quản lý tài chính hoặc thực hiện các hoạt động quen thuộc như nấu ăn, lái xe.
• Nhầm lẫn về thời gian và không gian: Bệnh nhân có thể không nhớ hôm nay là ngày gì, không xác định được mình đang ở đâu hoặc vì sao lại ở đó.
• Khó diễn đạt bằng lời nói hoặc viết: Một trong những dấu hiệu nhận biết Alzheimer là người bệnh gặp khó khăn khi tìm từ phù hợp, nói lặp từ, hoặc ngừng lại giữa chừng khi giao tiếp.
• Thay đổi tính cách và hành vi: Người bệnh có thể trở nên dễ cáu gắt, lo lắng, nghi ngờ hoặc thu mình, ít giao tiếp hơn trước.
• Giảm khả năng phán đoán: Người mắc Alzheimer dễ đưa ra quyết định sai lầm trong chi tiêu, ăn mặc không phù hợp với thời tiết hoặc mất khả năng xử lý tình huống đơn giản.

Người bệnh Alzheimer thường khó tập trung và xử lý thông tin kém

4. Hậu quả của bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời, có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của người bệnh mà còn tác động sâu sắc đến gia đình và xã hội. Cụ thể: 

• Suy giảm khả năng nhận thức và trí nhớ: Người bệnh ngày càng mất dần khả năng ghi nhớ, phán đoán và xử lý thông tin. Ở giai đoạn nặng, họ có thể không nhận ra người thân hoặc không nhớ các sự việc quen thuộc trong cuộc sống.
• Mất khả năng tự chăm sóc bản thân: Khi bệnh tiến triển, người mắc Alzheimer không thể tự thực hiện các hoạt động cơ bản như ăn uống, tắm rửa, thay quần áo hoặc đi lại. Họ phải phụ thuộc hoàn toàn vào người khác để sinh hoạt hàng ngày.
• Rối loạn cảm xúc và hành vi: Người bệnh dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu, dễ kích động hoặc có hành vi bất thường. Một số trường hợp còn có thể mất ngủ, đi lang thang hoặc hoang tưởng, gây nguy hiểm cho chính bản thân họ.
• Ảnh hưởng đến gia đình: Việc chăm sóc bệnh nhân Alzheimer là một quá trình dài, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và chi phí. Người thân thường chịu áp lực tinh thần lớn, dễ rơi vào tình trạng kiệt sức hoặc stress kéo dài.
• Gánh nặng cho xã hội: Do bệnh kéo dài và chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, chi phí y tế và chăm sóc người bệnh Alzheimer ngày càng tăng, tạo gánh nặng cho hệ thống y tế và xã hội.

5. Cách phòng ngừa và giảm nguy cơ bệnh Alzheimer

Ngoài việc hiểu rõ bệnh Alzheimer là gì, mỗi người hoàn toàn có thể chủ động giảm nguy cơ mắc bệnh thông qua việc duy trì lối sống lành mạnh và chăm sóc não bộ đúng cách. Dưới đây là một số biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa và làm chậm tiến triển của bệnh:

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải, nhiều rau xanh, trái cây, cá, dầu ô liu, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt, đã được chứng minh giúp bảo vệ tế bào thần kinh và giảm nguy cơ mắc Alzheimer. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường, nhiều chất béo bão hòa.
• Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất như đi bộ, đạp xe, yoga hoặc bơi lội không chỉ cải thiện sức khỏe tim mạch, mà còn giúp tăng lưu lượng máu lên não, duy trì chức năng nhận thức.
• Rèn luyện trí não: Đọc sách, chơi trò chơi trí tuệ, học ngoại ngữ hoặc tham gia các hoạt động xã hội là cách hữu ích để kích thích hoạt động não, giúp ngăn ngừa suy giảm trí nhớ.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Việc kiểm soát tốt các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp, mỡ máu cao hay béo phì sẽ giúp giảm nguy cơ tổn thương mạch máu não, một yếu tố liên quan trực tiếp đến sự phát triển của bệnh Alzheimer.
• Cải thiện giấc ngủ và giảm căng thẳng: Ngủ đủ giấc từ 7 - 8 tiếng mỗi ngày và duy trì tinh thần thoải mái giúp não phục hồi và loại bỏ các protein bất thường tích tụ, một trong những nguyên nhân gây thoái hóa thần kinh.
• Hạn chế thói quen xấu: Tránh hút thuốc, uống rượu bia quá mức hoặc thức khuya thường xuyên, vì chúng có thể làm tăng tốc độ lão hóa của tế bào não.

Duy trì chế độ ăn lành mạnh giúp bảo vệ tế bào thần kinh và giảm nguy cơ mắc Alzheimer

6. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Việc nhận biết sớm và thăm khám kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và làm chậm tiến triển của bệnh Alzheimer. Bạn nên chủ động đến gặp bác sĩ khi bản thân hoặc người thân có những biểu hiện sau:

• Thường xuyên quên những việc vừa xảy ra, quên tên người thân, hoặc để thất lạc đồ đạc mà không nhớ được.
• Khó tập trung, giảm khả năng tư duy, gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định hoặc giải quyết các vấn đề đơn giản.
• Thay đổi cảm xúc và hành vi, dễ cáu gắt, trầm cảm hoặc lo lắng vô cớ.
• Mất định hướng thời gian, không gian, nhầm lẫn địa điểm hoặc không nhớ đường về nhà.
• Gặp khó khăn trong giao tiếp, dùng từ sai, nói lặp lại hoặc không hiểu lời người khác nói.

Việc hiểu rõ bệnh Alzheimer là gì, nguyên nhân gây ra cũng như các dấu hiệu nhận biết sớm,đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện và điều trị bệnh kịp thời. Dù chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng khoa học và thăm khám định kỳ, người bệnh có thể làm chậm tiến triển của Alzheimer, duy trì trí nhớ và cải thiện chất lượng cuộc sống. Chủ động chăm sóc sức khỏe não bộ từ hôm nay chính là cách tốt nhất để bảo vệ bạn và người thân khỏi căn bệnh này.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe định kỳ, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.