1. Thông tin tổng quan về cây thuốc phiện

Cây thuốc phiện, còn gọi là cây anh túc (Papaver somniferum), thuộc họ Anh túc (Papaveraceae). Đây là loài thực vật có hoa, được con người biết đến từ hàng nghìn năm trước và gắn liền với nhiều giá trị lịch sử, văn hóa cũng như những tranh cãi kéo dài đến ngày nay.

Về hình thái, cây thuốc phiện là loại thân thảo, sống một năm, cao trung bình từ 1 đến 1,5 mét. Lá cây to, màu xanh nhạt, viền có răng cưa. Hoa anh túc có cánh mỏng, to và rực rỡ, thường có màu trắng, tím, hồng hoặc đỏ. Sau khi hoa tàn, cây kết quả hình cầu, bên trong chứa rất nhiều hạt nhỏ màu trắng, xám hoặc đen. Quả thuốc phiện khi còn non có khả năng tiết ra nhựa trắng, khi đem đi phơi khô sẽ trở thành thuốc phiện, đây là đặc điểm quan trọng làm nên sự khác biệt của loài cây này.

Cây thuốc phiện có nguồn gốc từ vùng Tiểu Á, sau đó lan rộng sang Trung Đông, Ấn Độ và nhiều nước châu Á, châu Âu. Trong lịch sử, loài cây này từng được trồng phổ biến để khai thác hạt và nhựa, trở thành một phần của đời sống kinh tế - xã hội ở nhiều quốc gia..

Cây thuốc phiện nằm trong danh mục cây bị cấm trồng ở nhiều quốc gia 

Hiện nay, cây thuốc phiện nằm trong danh mục cây bị cấm trồng ở hầu hết các quốc gia, trong đó có Việt Nam. 

2. Cây thuốc phiện có tác dụng gì đối với sức khỏe 

Cây thuốc phiện là loài thực vật chứa nhiều hoạt chất có giá trị y học, đặc biệt trong việc điều chế các loại thuốc giảm đau và an thần. Tuy nhiên, việc sử dụng cây này luôn đòi hỏi sự giám sát y tế nghiêm ngặt, bởi tác dụng mạnh mẽ đi kèm với nguy cơ gây nghiện. Một số tác dụng chính của cây thuốc phiện đối với sức khỏe có thể kể đến như sau:

Giảm đau mạnh 

• Nhựa quả thuốc phiện chứa các alkaloid tự nhiên như morphin, codein, thebain, là những chất tác động trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương;
• Morphin là hợp chất có thể được dùng để kiểm soát cơn đau dữ dội ở bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, đau sau phẫu thuật hoặc chấn thương nặng;
• Tác dụng giảm đau của morphin vượt trội so với các thuốc giảm đau thông thường, giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng cuộc sống.

Cây thuốc phiện có tác dụng giảm đau 

Tác dụng an thần và ổn định tinh thần

• Một số dẫn xuất từ thuốc phiện có khả năng giảm căng thẳng, lo âu và hỗ trợ an thần;
• Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể sử dụng để cải thiện giấc ngủ khi bệnh nhân đau đớn dữ dội (ví dụ bệnh nhân ung thư);
• Việc sử dụng các thuốc này cần tuân thủ chặt chẽ chỉ định y khoa, vì nguy cơ lệ thuộc thuốc rất cao.

Ức chế phản xạ ho và hỗ trợ hô hấp

• Codein, một alkaloid quan trọng của cây thuốc phiện, thường được sử dụng trong các chế phẩm siro ho hoặc thuốc viên;
• Tác dụng chính của codein là ức chế trung tâm ho trong não, từ đó giúp giảm ho khan kéo dài, cải thiện chất lượng giấc ngủ cho người bệnh;
• Ngoài ra, codein còn có thể kết hợp với các thành phần khác trong công thức thuốc để hỗ trợ điều trị viêm phế quản, cảm cúm hoặc ho mạn tính.

Vai trò trong nghiên cứu và phát triển dược phẩm

• Các alkaloid từ cây thuốc phiện là nguyên liệu quan trọng để tổng hợp nhiều loại thuốc giảm đau bán tổng hợp;
• Ví dụ: từ thebain có thể điều chế oxycodon và naloxon, những thuốc hiện đại được sử dụng trong điều trị đau và trong kiểm soát tình trạng nghiện opioid.

3. Những rủi ro và tác hại khi lạm dụng cây thuốc phiện 

Cây thuốc phiện tuy có giá trị y học trong điều chế thuốc giảm đau và an thần, nhưng việc lạm dụng lại tiềm ẩn vô vàn rủi ro nguy hiểm đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Các chế phẩm từ thuốc phiện, nếu sử dụng không đúng cách hoặc vượt quá liều lượng quy định, có thể nhanh chóng dẫn đến nghiện - một tình trạng lệ thuộc cả về thể chất lẫn tinh thần. Người nghiện sẽ luôn có nhu cầu sử dụng liều cao hơn để đạt được cảm giác hưng phấn ban đầu, từ đó hình thành vòng luẩn quẩn khó thoát.

Một trong những tác hại nghiêm trọng nhất của lạm dụng thuốc phiện là gây tổn thương hệ thần kinh trung ương. Khi các chất như morphin hoặc heroin (một dẫn xuất bất hợp pháp từ morphin) xâm nhập vào não, chúng làm suy giảm chức năng kiểm soát hành vi, gây rối loạn cảm xúc, giảm trí nhớ và khả năng tư duy. Về lâu dài, người sử dụng thường rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu, thậm chí có nguy cơ tự tử.

Việc lạm dụng thuốc phiện có thể dẫn đến tình trạng tổn thương hệ thần kinh trung ương 

Ngoài ra, thuốc phiện còn gây hại nặng nề cho các cơ quan nội tạng. Gan và thận phải hoạt động quá tải để đào thải chất độc, dẫn đến viêm gan, suy thận. Hệ hô hấp cũng dễ bị ức chế, đặc biệt khi sử dụng liều cao, có thể gây suy hô hấp cấp tính và tử vong. Các rối loạn tiêu hóa như táo bón kéo dài, chán ăn dẫn đến suy dinh dưỡng trầm trọng, suy kiệt thể lực cũng rất phổ biến ở người nghiện.

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân, lạm dụng thuốc phiện còn để lại hệ lụy xã hội nặng nề. Người nghiện thường khó duy trì công việc, dễ sa vào các hành vi phạm pháp để có tiền thỏa mãn cơn nghiện. Điều này kéo theo những vấn đề xã hội như bạo lực, mất an ninh trật tự, và gánh nặng y tế cho cộng đồng.

Chính vì những rủi ro này, nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam đã ban hành luật nghiêm cấm trồng, tàng trữ, buôn bán và sử dụng thuốc phiện ngoài phạm vi y tế hợp pháp. Việc kiểm soát chặt chẽ loài cây này không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần ngăn chặn những tác động tiêu cực về mặt xã hội.

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây thuốc phiện bạn đọc cần nắm bắt. Nếu có thêm thắc mắc liên quan cần giải đáp, bạn đọc vui lòng liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.