1. Đặc điểm sinh học cây đại tướng quân

Cây đại tướng quân (náng, náng hoa trắng, tỏi lơi, chuối nước) thuộc họ loa kèn đỏ. Đây là dòng cây thân thảo, có hành, hình trứng, cao khoảng 5 - 10cm. Lá đại tướng quân hình giáo, lõm vào trong, mọc từ gốc, bề rộng 5 - 10cm, chiều dài lá có thể tới 1m. 

Hoa của cây đại tướng quân thường ra vào mùa hè, mọc thành cụm tán trên một cán dài có đường kính khoảng 40 - 60 cm. Trung bình mỗi cán hoa chứa 6 - 12 hoa. Hoa màu trắng hoặc đỏ, có mùi thơm, nhất là buổi chiều. Mo bao bọc bên ngoài hoa, chiều dài trung bình 8 - 10cm. Hoa màu trắng thường được dùng làm dược liệu.

Sau một thời gian ra hoa sẽ hình thành quả tròn, mọng, đường kính 3 - 5cm, chứa một hạt bên trong. 

Do cây đại tướng quân thích hợp với điều kiện khí hậu mát mẻ, ẩm thấp nên có thể dễ dàng tìm thấy loài cây này ở vùng kênh rạch, ao hồ, bờ suối,... 

Cây đại tướng quân có 2 loại hoa: trắng và đỏ tím

2. Thành phần hóa học và cách thức khai thác, sơ chế dược liệu đại tướng quân

Thành phần hóa học trong cây đại tướng quân gồm các chất Crinamin, Crinasiatin, Ambelin, Lycorin,...

Có thể thu hoạch cây đại tướng quân quanh năm để làm dược liệu nhưng mùa hè cây ra hoa nhiều, là thời điểm tốt nhất để thu hái. Dược liệu sau khi thu hoạch được sấy, phơi khô, nấu cao hoặc dùng tươi. 

3. Công dụng và bài thuốc chữa bệnh từ cây đại tướng quân

3.1. Công dụng chữa bệnh của cây đại tướng quân

Theo y học hiện đại cây đại tướng quân có thể chữa bệnh đau răng miệng, viêm loét ngoài da, mụn nhọt, bong gân, đau xương khớp, rắn cắn, đau họng, buồn nôn, khó tiêu, chướng bụng, trĩ ngoại, long đờm,... 

Người dân Ấn Độ dùng thân cây đại tướng quân để chữa rối loạn tiết niệu, dùng lá để chữa bệnh lý ngoài da. 

Y học cổ truyền xếp dược liệu đại tướng quân vào hàng tỳ vị, kinh phế. Do cây có tính nóng, vị đắng, mùi hôi nên giúp giải độc, tiêu sưng, long đờm, tán hàn, nhuận tràng, lợi tiểu, điều kinh, thông huyết, tán ứ,...

Dân gian thường dùng cây đại tướng quân để chữa đau nhức xương khớp

3.2. Bài thuốc chữa bệnh với dược liệu đại tướng quân

- Chữa tiền liệt tuyến phì đại

Sắc thang thuốc gồm: 6g đại tướng quân, 10g ké đầu ngựa, 40g xạ đen cùng 1 lít nước để lấy nước uống hết trong ngày, duy trì 1 tháng.

- Chữa trĩ ngoại 

Sắc 30g lá đại tướng quân cùng 1 lít nước sau đó đợi nước nguội thì lấy rửa hậu môn, làm liên tục 1 tuần.

- Chữa bong gân hoặc đau nhức xương khớp

+ Cách thứ nhất: hơ nóng lá đại tướng quân đắp lên vùng bị bong gân, đau nhức.

+ Cách thứ hai: lấy 20g lá đại tướng quân tươi đem đập dập sau đó thêm vào chút rượu, hơ nóng lá rồi đắp lên trên vùng bị đau, dùng băng gạc sạch cố định lại trong 1 giờ. Thực hiện cách này 3 ngày liên tiếp.

+ Cách thứ ba: giã nhuyễn 10g đơn đòn gánh, 8g bạc thua, 10 lá đại tướng quân rồi đắp lên vùng bị đau sau đó dùng băng gạc sạch cố định lại. 

+ Cách thứ tư: giã nát 30g lá đại tướng quân, 20g dạ cầm tươi đắp lên vùng bị đau và băng gạc cố định.

- Gây nôn

Để gây nôn có thể giã nát 16g lá đại tướng quân rồi vắt lấy nước uống.

- Chữa rắn cắn, viêm loét ngoài da, mụn nhọt

Giã nát lá cây đại tướng quân rồi đắp lên vị trí tổn thương hoặc lấy nước uống.

- Chữa đau lưng

Giã nát 10g lá đại tướng quân, 20g bồ công anh, 20g lá ngũ trảo cùng một chút muối sau đó trộn với rượu trên 40 độ và đắp lên lưng.

- Chữa sưng tấy, tụ máu

Giã nhuyễn các dược liệu: 8g lá bạc thau, 20g lá đại tướng quân, 10g lá dây đòn gánh rồi thêm vào chút rượu, đắp trực tiếp lên vùng bị đau 1 lần/ngày.

- Chữa viêm đau họng

Giã nát lá cây đại tướng quân rồi lọc lấy nước vừa ngậm vừa nuốt từ từ, 1 lần/ngày.

4. Lưu ý khi chữa bệnh bằng cây đại tướng quân

4.1. Nhận diện để không nhầm lẫn đại tướng quân với trinh nữ hoàng cung

Hình ảnh giúp nhận diện cây đại tướng quân với trinh nữ hoàng cung

Vẻ bề ngoài của cây đại tướng quân khá giống với trinh nữ hoàng cung nên không ít người nhầm lẫn. Điều này dễ dẫn đến dùng sai dược liệu, không đạt được mục đích chữa bệnh và dễ gặp tác dụng phụ. 

Để tránh rơi vào tình huống nhầm lẫn dược liệu, bạn hãy lưu ý:

- Phần lá khi còn tươi:

+ Trinh nữ hoàng cung: màu xanh nhạt, mỏng.

+ Đại tướng quân: màu xanh đậm, bản to và dày hơn.

- Phần lá khi khô:

+ Trinh nữ hoàng cung: nhiều tinh dầu nên có mùi thơm.

+ Đại tướng quân: hơi hăng.

- Phần củ

+ Trinh nữ hoàng cung: màu trắng, hình tròn.

+ Đại tướng quân: hồng nhạt hoặc đỏ, hình bầu dục.

- Phần hoa:

+ Trinh nữ hoàng cung: hồng nhạt.

+ Đại tướng quân: đỏ hoặc trắng.

4.2. Lưu ý khi dùng cây đại tướng quân

- Chỉ dùng ngoài đối với các trường hợp chữa đau nhức xương khớp, đau lưng, bong gân, tuyệt đối không uống.

- Nếu uống phải nước ép hoặc ăn phải phần thân hành từ cây đại tướng quân thường sẽ có các dấu hiệu ngộ độc như: đau bụng, nôn, tiêu chảy, mạch nhanh, rối loạn hô hấp,... Trường hợp này có thể pha nước muối với giấm theo tỷ lệ 2:1 hoặc uống nước đường để giải độc. Trường hợp nặng cần đến cơ sở y tế theo dõi điều trị.

Cây đại tướng quân được trồng khá phổ biến ở nước ta nên không khó tìm. Điều đáng nói là nhiều người vẫn không nhận diện đúng đại tướng quân với các loài cây cùng họ hoặc không biết liều lượng sử dụng. Khi dùng đại tướng quân đường uống, không nên > 10 - 30g/ ngày. Để tránh ngộ độc và đạt mục đích chữa bệnh, tốt nhất nên có sự chỉ dẫn của thầy thuốc về việc dùng dược liệu này.

Những thông tin về bài thuốc chữa bệnh từ cây đại tướng quân trên đây chỉ mang tính tham khảo. Người bệnh không nên tự ý sử dụng mà cần có sự tư vấn, chỉ dẫn từ bác sĩ chuyên khoa.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám sức khỏe cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC có thể liên hệ đặt trước lịch khám qua tổng đài 1900 56 56 56.