1. Tiểu đường là bệnh gì?

Bệnh Tiểu đường (hay đái tháo đường) là tình trạng rối loạn chuyển hóa đường (glucose) trong cơ thể. Nguyên nhân là tuyến tụy tiết insulin không đủ hoặc cơ thể không tận dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tình trạng đường huyết duy trì ở mức cao kéo dài.

Bệnh tiểu đường được chia thành ba dạng chính:

• Tiểu đường type 1: Thường gặp ở người trẻ, nguyên nhân do hệ miễn dịch tấn công tế bào tụy, khiến cơ thể mất hoàn toàn khả năng sản xuất insulin;
• Tiểu đường type 2: Phổ biến nhất (chiếm hơn 90% trường hợp). Cơ thể vẫn sản xuất insulin nhưng bị đề kháng, không sử dụng hiệu quả, dẫn đến tăng đường huyết;
• Tiểu đường thai kỳ: Xuất hiện ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai, thường biến mất sau khi sinh, nhưng có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2 sau này;
• Các thể đặc hiệu khác: Liên quan đến đột biến gen, bệnh tụy ngoại tiết hoặc thuốc (như corticoid).

Bệnh tiểu đường được phân loại thành 3 loại chính 

Nếu không kiểm soát tốt, bệnh tiểu đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như: bệnh tim mạch, tai biến mạch máu não, tổn thương thần kinh ngoại biên, mù lòa, suy thận hoặc hoại tử chi.

Bên cạnh việc dùng thuốc, tập thể dục, kiểm tra đường huyết định kỳ, thì chế độ dinh dưỡng hợp lý là nền tảng quan trọng giúp người bệnh duy trì sức khỏe ổn định.

2. Bệnh tiểu đường ăn gì?

Vậy người mắc tiểu đường ăn gì? Đây là thắc mắc chung của nhiều bệnh nhân. Chế độ ăn của người tiểu đường cần đảm bảo đủ năng lượng, đa dạng dưỡng chất, đồng thời hạn chế tăng đường huyết sau ăn. Sau đây là những nhóm thực phẩm phù hợp cho người mắc tiểu đường:

Rau xanh, củ quả ít tinh bột

Rau xanh là “vật bất ly thân” trong thực đơn hàng ngày của người mắc tiểu đường. Nhóm thực phẩm này giàu chất xơ, ít calo và ít carbohydrate hấp thu nhanh, giúp làm chậm quá trình hấp thu đường. Một số loại rau tốt nên bổ sung hằng ngày gồm: Rau cải, mồng tơi, rau muống, súp lơ, bông cải xanh, mướp đắng (khổ qua), dưa leo, bí đỏ, cà chua. Nên ăn khoảng 300-400g rau xanh/ngày để hỗ trợ kiểm soát đường huyết.

Người mắc bệnh tiểu đường cần ưu tiên rau xanh 

Thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường vào máu, giảm cholesterol xấu và cải thiện hệ tiêu hóa. Người tiểu đường nên ăn thực phẩm chứa chất xơ hòa tan như: Yến mạch, đậu lăng, đậu nành, hạt chia, hạt lanh, quả bơ, táo, lê, cà rốt, rau họ cải. Các nghiên cứu cho thấy, người ăn nhiều chất xơ (ít nhất 25-30g/ngày) có đường huyết và HbA1c (chỉ số kiểm soát đường huyết trung bình) thấp hơn đáng kể so với người ăn ít.

Thực phẩm chứa đạm tốt

Đạm là dưỡng chất quan trọng giúp duy trì khối cơ và năng lượng. Người tiểu đường nên chọn nguồn đạm nạc, ít chất béo bão hòa, như: Cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá basa, tôm, cua, đậu phụ, trứng, thịt gà bỏ da, thịt nạc thăn. Hạn chế thịt đỏ nhiều mỡ (như bò, heo ba rọi) và nên chế biến bằng cách hấp, luộc, nướng, không chiên rán.

Tinh bột nguyên cám (carbohydrate tốt)

Không nên loại bỏ hoàn toàn tinh bột khỏi khẩu phần ăn, vì đây vẫn là nguồn năng lượng chính. Tuy nhiên, nên chọn tinh bột phức, có chỉ số đường huyết (GI) thấp, chẳng hạn: Gạo lứt, yến mạch, ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì đen, khoai lang, bắp, hạt quinoa. Các loại thực phẩm này giúp tăng đường huyết chậm, tạo cảm giác no lâu và duy trì năng lượng ổn định.

Trái cây ít đường

Trái cây cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ, nhưng không phải loại nào cũng tốt cho người tiểu đường. Những loại ít đường, chỉ số GI thấp như: Táo, lê, bưởi, cam, dâu tây, việt quất, kiwi, thanh long ruột trắng. Nên ăn 1-2 phần trái cây tươi/ngày, chia vào các bữa phụ, không nên ép lấy nước vì sẽ làm tăng nhanh đường huyết.

Chất béo tốt

Chất béo tốt có vai trò bảo vệ tim mạch, vốn là một trong những cơ quan dễ bị ảnh hưởng bởi tiểu đường. Người bệnh nên chọn: Dầu oliu, dầu đậu nành, dầu mè, quả bơ, các loại hạt như óc chó, hạnh nhân, hạt chia. Tránh mỡ động vật, bơ thực vật và đồ chiên rán nhiều dầu.

3. Bệnh tiểu đường kiêng ăn gì?

Bên cạnh việc tìm hiểu tiểu đường ăn gì, người bệnh cũng cần tránh các nhóm thực phẩm làm tăng đường huyết, có thể gây trầm trọng thêm bệnh và biến chứng lâu dài.

Thực phẩm nhiều đường, tinh bột tinh chế

Các loại đường đơn hấp thụ nhanh có thể làm mức đường huyết tăng nhanh chỉ trong vài phút.

• Cần tránh: bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas, trà sữa, kem, mứt, sữa đặc, nước ép đóng hộp;
• Nên giảm tiêu thụ các loại tinh bột đã qua chế biến như cơm trắng, bún, bánh mì trắng, mì ăn liền và khoai tây chiên.

Người bệnh tiểu đường cần hạn chế thực phẩm nhiều đường, tinh bột 

Đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ

Đồ chiên rán làm tăng mỡ máu và nguy cơ xơ vữa động mạch, đặc biệt ở người tiểu đường vốn đã dễ bị biến chứng tim mạch. Cần tránh: gà rán, khoai tây chiên, xúc xích, thịt nguội, đồ ăn nhanh. Ưu tiên các món luộc, hấp, nướng, hầm, ít dầu mỡ hơn.

Thực phẩm nhiều muối

Chế độ ăn nhiều muối gây tăng huyết áp, làm nặng thêm biến chứng tim - thận - mạch máu ở người tiểu đường. Hạn chế đồ muối chua, dưa cà, nước mắm, nước tương, đồ ăn chế biến sẵn.

Rượu bia và chất kích thích

Rượu bia làm rối loạn chuyển hóa đường, dễ gây tụt hoặc tăng đường huyết đột ngột, đồng thời ảnh hưởng đến gan và thận. Người tiểu đường nên tránh hoàn toàn rượu bia, thuốc lá, cà phê đậm, nước tăng lực. Uống đủ nước lọc (1,5-2 lít/ngày) giúp đào thải đường dư thừa ra ngoài.

Tóm lại, việc hiểu rõ người bị tiểu đường ăn gì và kiêng gì không chỉ giúp ổn định đường huyết, mà còn là nền tảng để phòng ngừa biến chứng tim mạch, thận và thần kinh - những “sát thủ thầm lặng” của bệnh. Nếu có thêm thắc mắc cần giải đáp hoặc nhu cầu thăm khám, chẩn đoán và điều trị bệnh tiểu đường, người đọc vui lòng liên hệ tới MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.