1. Cùng tìm hiểu về tràn dịch màng bụng

Tràn dịch màng bụng là hiện tượng tích tụ các chất lỏng bất thường trong khoang ổ bụng. Tình trạng nặng sẽ gây ra bụng căng tức, chướng to, hai chân sưng phù, người mệt mỏi, suy tim, phù phổi cấp,...

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, tùy từng nguyên nhân mà bệnh cũng sẽ có những mức độ biểu hiện lâm sàng khác nhau:

Nguyên nhân không do tổn thương phúc mạc

- Do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: thường gặp trong xơ gan, suy tim, xung huyết gan, viêm màng ngoài tim co thắt, suy dinh dưỡng nặng, hội chứng thận hư,...

- Do một số nguyên nhân khác như viêm tụy, bệnh lý u buồng trứng, suy giáp, dịch mật, dưỡng chấp,...

Hình 1: Xơ gan là một nguyên nhân phổ biến gây tràn dịch màng bụng

Nguyên nhân có tổn thương phúc mạc

- Tràn dịch màng bụng do các bệnh lý nhiễm trùng nguyên nhân gây ra bởi vi khuẩn, vi nấm, lao, viêm phúc mạc ở bệnh nhân HIV,...

- Tràn dịch màng bụng do bệnh ung thư như ung thư di căn phúc mạc, Carcinom tế bào gan nguyên phát.

- Ngoài ra còn 1 số nguyên nhân khác như di truyền, viêm mạch máu,viêm phúc mạc tăng bạch cầu ái toan,...

Triệu chứng lâm sàng thường thấy của tràn dịch màng bụng

Tràn dịch màng bụng giai đoạn đầu thường không thấy xuất hiện biểu hiện rõ rệt, do vậy khó phát hiện bệnh. Chỉ khi tình trạng đã nặng hơn, dịch nhiều thì cơ thể mới có những triệu chứng như:

- Bụng căng tức, sưng phồng to, phù nề.

- Rốn lồi rõ rệt.

- Luôn có cảm giác đầy hơi, chướng bụng, nặng nề ở vùng bụng.

- Đôi khi khó thở, thở khò khè, ăn không ngon, ợ nóng, khó tiêu, người mệt mỏi.

- Sưng phù hai chân, có thể bị trĩ hoặc đau sưng vùng hậu môn.

Hình 2: Bụng chướng to là biểu hiện đặc trưng của tràn dịch màng bụng.

Tràn dịch màng bụng có nguyên nhân và biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, do vậy cần phải tiến hành các kỹ thuật chẩn đoán kịp thời để xác định chính xác tình trạng bệnh.

2. Cấy dịch màng bụng là gì và cách lấy bệnh phẩm ra sao?

Bình thường dịch màng bụng là vô khuẩn, trong trường hợp có sự xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh cần tiến hành nuôi cấy để phát hiện. Dịch sẽ được cấy vào trong các môi trường thạch dinh dưỡng để kích thích sự sinh sôi và phát triển của vi khuẩn, nấm. Dựa vào đặc điểm hình thái đặc trưng của khuẩn lạc và các tính chất sinh vật hóa học để tiến hành định danh vi khuẩn.

Chọc hút dịch màng bụng là phương pháp sử dụng kim chọc dò để hút lấy dịch màng bụng ra ngoài. Đây là một thủ thuật đòi hỏi tay nghề và chuyên môn của bác sĩ lâm sàng. Đảm bảo nghiêm ngặt quy tắc vô trùng và không gây đau đớn cho bệnh nhân. 

Phương pháp này không chỉ lấy dịch màng bụng để xét nghiệm mà nó còn giúp giảm áp lực cho ổ bụng khi lượng dịch tràn quá nhiều. Do đó hầu hết đa số các bệnh nhân bị tràn dịch màng bụng mức độ nhiều đều phải tiến hành kỹ thuật này.

Hình 3: Chọc hút dịch màng bụng.

Trước khi thực hiện, bác sĩ phải giải thích rõ cho bệnh nhân về cách tiến hành và mục đích của thủ thuật. Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết và hướng dẫn bệnh nhân nằm đúng tư thế, bộc lộ vùng bụng.

- Tiến hành sát khuẩn vùng đâm kim 2 lần bằng cồn iod và cồn 70 độ.

- Bác sĩ sẽ bắt đầu tiến hành thao tác chọc hút dịch màng bụng theo đúng quy trình chuẩn của Bộ Y tế.

- Trong quá trình chọc hút, điều dưỡng phụ tá phải theo dõi sắc mặt, mạch đập của người bệnh và động viên họ.

- Dịch sau khi rút ra được cho vào các ống xét nghiệm theo yêu cầu, chú ý ống nuôi cấy dịch cần phải đảm bảo vô khuẩn tuyệt đối. 

- Tiến hành băng bó và vệ sinh cho bệnh nhân.

Dịch sau khi lấy được gửi nhanh chóng đến phòng xét nghiệm để tiến hành cấy dịch màng bụng.

3. Quy trình cấy dịch màng bụng tại phòng xét nghiệm

Lượng dịch để tiến hành nuôi cấy đảm bảo khoảng 1 - 5ml, dịch sau khi lấy được đựng vào lọ vô trùng có nắp đậy chặt. Kỹ thuật viên sẽ chuẩn bị sẵn dụng cụ, tủ cấy và các đĩa thạch môi trường theo quy định. Kiểm tra đầy đủ thông tin hành chính và chất lượng dịch. 

Quan sát bằng mắt thường tính chất của dịch, hầu hết dịch màng bụng sẽ có màu trong hoặc hơi ngả vàng. Nếu có hồng cầu sẽ thấy dịch màu hồng và hơi đỏ. Ngược lại nếu dịch đục và có mủ khả năng đã có nhiễm trùng xảy ra. 

Dịch có thể được ly tâm hoặc để lắng tự nhiên, sau đó nhuộm Gram để quan sát sơ bộ vi khuẩn, nấm. Tiến hành nhỏ dịch vào các môi trường thạch và cấy theo quy định. Chú ý mọi thao tác cấy phải tuân thủ quy tắc vô khuẩn, tránh sự tạp nhiễm từ bên ngoài.

Các đĩa thạch sau khi cấy cần được ủ trong tủ ấm với nhiệt độ 35 - 37 độ C, khí trường 5 - 10% CO2 trong vòng 18 - 24h.

Hình 4: Kỹ thuật kháng sinh đồ.​

Nếu không thấy vi khuẩn mọc chứng tỏ âm tính và trả kết quả là không tìm thấy vi khuẩn/ nấm gây bệnh.

Nếu thấy có vi khuẩn mọc chứng tỏ dương tính và cần phải tiến hành các kỹ thuật định danh và kháng sinh đồ. Xác định chính xác tên chủng loại vi khuẩn và tìm ra kháng sinh phù hợp.

Các tác nhân vi khuẩn gây tràn dịch màng bụng thường gặp đó là Escherichia coli, Enterobacter spp, Klebsiella spp. Pseudomonas spp., Enterococci, Anaerobes, nấm,...

4. Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả nuôi cấy dịch màng bụng

Kết quả nuôi cấy dịch màng bụng có thể bị ảnh hưởng do các yếu tố sau:

- Quy trình lấy bệnh phẩm hoặc cấy không đảm bảo đúng quy tắc vô trùng, dịch bị nhiễm bẩn hoặc nhiễm vi khuẩn cư trú trên da.

- Bảo quản, vận chuyển không đúng cách ảnh hưởng đến chất lượng dịch.

- Số lượng vi khuẩn có trong dịch thu được ít gây âm tính giả.

- Bệnh nhân đã dùng kháng sinh hoặc các thuốc khác trước khi lấy dịch.

Ngoài ra, tay nghề và chuyên môn của các y bác sĩ cũng là yếu tố ảnh hưởng lớn đến kết quả. Chính vì vậy, bạn cần phải lựa chọn một cơ sở y tế đảm bảo đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị cũng như đội ngũ nhân viên, bác sĩ tay nghề cao. Và MEDLATEC chính là một gợi ý cho bạn.

Trong suốt hơn 24 năm qua, MEDLATEC luôn cố gắng nỗ lực hết sức mình để mang sức khỏe tới cho mọi nhà. Thực hiện đầu tư mạnh mẽ và đồng bộ các trang thiết bị hiện đại, tiên tiến, thường xuyên trao đổi, nâng cao chuyên môn nghiệp vụ y tế. Qua đó đáp ứng mọi nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân.

Nếu khách hàng có nhu cầu hoặc bất cứ thắc mắc gì, có thể đến trực tiếp tại cơ sở hoặc liên hệ với tổng đài 1900 56 56 56 để được giải đáp