1. Chấn thương sọ não là gì?

Chấn thương sọ não hay còn gọi là TBI (Traumatic Brain Injury) gây ảnh hưởng tạm thời hoặc vĩnh viễn đến chức năng của bộ não. Một số trường hợp chấn thương sọ não không có biểu hiện bên ngoài rõ rệt nhưng sau một thời gian xuất hiện các triệu chứng đau đầu, buồn nôn, yếu tay chân,...và cần phải chẩn đoán bằng hình ảnh mới có thế nhận diện được tổn thương.

Vết thương sọ não là tổn thương xuyên qua da đầu và sọ não. Những tổn thương này do đạn bắn, vật sắc nhọn hay va đập nhưng vỡ xương sọ kèm rách da đầu do một lực tác động lớn

Chấn thương sọ não kín hay TBI (Traumatic Brain Injury) kín thường xảy ra khi bệnh nhân bị va đập vào đầu mạnh, đập vào các vật khác hoặc bị rung lắc mạnh, tăng hoặc giảm tốc độ di chuyển của não đột ngột. Việc thay đổi tốc độ có thể gây ảnh hưởng đến nhiều vị trí của não như vị trí va đập, vị trí đối diện, hoặc lan tỏa, thùy trán và thùy thái dương,...

Nguyên nhân gây chấn thương sọ não:

• Ngã
• Tai nạn
• Đánh
• Hoạt động thể thao
• Các vụ nổ
• Hội chứng rung lắc.

 Hình ảnh bệnh nhân bị chấn thương sọ não do tai nạn giao thông

2. Hậu quả của chấn thương sọ não

Chấn động não

• Chấn động não là thể nhẹ nhất của nhất thương sọ não. Triệu chứng chính của nhất động não nhất bao gồm:
• Rối loạn tri giác biểu hiện từ trạng thái choáng váng cho đến mất ý thức ngắn trong khoảng vài chục giây đến vài phút. 
• Quên ngược chiều: Khi tỉnh dậy bệnh nhân quên các sự việc xảy ra trước, trong và ngay sau khi bị tai nạn, sau đó trí nhớ hồi phục dần. 
• Rối loạn thần kinh thực vật: đau đầu, buồn nôn và nôn, nôn nhiều khi thay đổi tư thế, sắc mặt tái nhợt, vã mồ hôi… Các biểu hiện rối loạn thần kinh thực vật sẽ hết sau 1-2 tuần điều trị.

Dập não

Về phương diện giải phẫu bệnh, dập não là vùng não bị bầm dập, phù nề, có thể kèm theo chảy máu. Triệu chứng của dập não là:

• Rối loạn tri giác: bệnh nhân bất tỉnh ngay sau khi chấn thương: Nếu nhẹ bệnh nhân tỉnh lại, tri giác tốt dần lên. Nếu dập não nặng, bệnh nhân hôn mê sâu, rối loạn chức phận sống, có những cơn duỗi cứng mất não.
• Rối loạn thần kinh thực vật: nếu dập não nhẹ, rối loạn thần kinh thực vật không nặng lắm, thở nhanh nông, mạch nhanh vừa phải. Nếu dập não nặng, dập thân não: mạch chậm và huyết áp tăng cao ngay từ giờ đầu sau chấn thương, nhiệt độ tăng cao, tăng trương lực cơ kiểu duỗi cứng mất não.
• Triệu chứng thần kinh khu trú (TKKT): Có thể xuất hiện ngay sau chấn thương như: Giãn đồng tử cùng bên với ổ dập não, bại 1/2 người đối bên, dấu hiệu Babinski (+), tổn thương dây thần kinh III, VII, VI, co giật động kinh cục bộ. Một số triệu chứng TKKT chỉ có thể phát hiện được khi bệnh nhân đã phục hồi sức khoẻ, tiếp xúc tốt như: RL ngôn ngữ, RL thính, thị giác, RL tiền đình tiểu não,...
• Tăng áp lực nội sọ: biểu hiện: Đau đầu dữ dội, nôn, buồn nôn.,ứ phù, kích thích: kêu la vật vã, giãy giụa, nếu chọc đốt sống thắt lưng thấy áp lực dịch não tuỷ tăng.

Máu tụ nội sọ

• Quan trọng bậc nhất là sự hình thành bọc máu tụ nội sọ do nhiều điểm hoại tử não hợp thành hoặc do đứt rách những động mạch lớn do chấn thương quá mạnh. Các khối máu tụ này có thể khu trú ở nhiều vùng của não.
• Tùy theo mức độ chấn thương, máu tụ có thể tập trung ở ngoài màng cứng, dưới màng cứng, trong não, trong não thất, dưới lều tiểu não. Trong đó, máu tụ trong não thất là một hậu quả nặng nề của chấn thương sọ não. Khi bị vỡ, đứt các mạch máu lớn, máu tràn vào các não thất đến mức nặng là “lụt não thất” cũng thường xảy ra trong trường hợp xuất huyết não trong đột quỵ mạch máu não.

Tổn thương xương

• Đặc điểm tổn thương xương sọ: Vỡ xương sọ có thể kèm theo tổn thương não (dập não, máu tụ,..) nhưng trong thực tế nhiều trường hợp tổn thương não nặng và rất nặng nhưng không có tổn thương xương sọ. Có thể tổn thương hệ thống xương vòm sọ, nền sọ hoặc phối hợp cả hai tuỳ thuộc vào mức độ cơ chế chấn thương.

3. Vai trò một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh trong chấn thương sọ não

Vai trò của chụp X-quang

X-quang là phương pháp được đánh giá đầu bởi nhiều ưu điểm về nhiều mặt như kỹ thuật chụp nhanh, dễ thực hiện và bất cứ cơ sở y tế nào cũng có. Đây là phương pháp giúp chẩn đoán tổn thương sơ bộ, đánh giá các tổn thương gây ảnh hưởng đến xương sọ não hàm mặt, phần mềm xung quanh. Thông qua kết quả từ chụp X-quang, bác sĩ có thể đưa ra được những kết quả chính xác và định hướng chuyên sâu hơn để có thể đưa ra phương pháp điều trị hợp lý.

Ưu điểm của chụp X-quang:

• Không xâm lấn, không đau
• Kỹ thuật đơn giản, dễ sử dụng
• Quá trình chụp nhanh, các kỹ thuật được vi tính hóa đã giúp xử lý và cho kết quả nhanh chóng, lưu trữ dễ dàng
• Chi phí thấp hơn so với nhiều phương pháp khác

Nhược điểm của chụp X-quang:

• Hình ảnh không chi tiết và rõ nét như các phương pháp khác vì không phải là hình ảnh 3D
• Chụp không thể hiện tốt các mô và cơ quan, cần sử dụng chất cản quang khi muốn chụp các vùng như đường tiêu hóa, buồng tử cung,...

Hình ảnh gãy xương chính mũi của bệnh nhân tại bệnh viện MEDLATEC

• Vai trò của cắt lớp vi tính trong chấn thương sọ não

Cắt lớp vi tính trong chấn thương sọ não là sử dụng tia X quét lên khu vực của cơ thể theo lát ngang, phối hợp với máy vi tính để cho ra hình ảnh 2 chiều hoặc 3 chiều của một bộ phận trên cơ thể.

Chụp cắt lớp vi tính thường có 3 phương pháp bao gồm:

• Các lớp cắt song song với đường hốc mắt- lỗ tai
• Chụp bộc lộ khu vực nhãn cầu, dây thần kinh số 2, hướng cắt chếch với đường lỗ tại- hốc mắt một góc 20-25 độ C về phía đầu
• Chụp hướng cắt theo mặt phẳng trán

Mỗi bệnh nhân sẽ được lựa chọn các phương pháp phù hợp với mức độ và vị trí tổn thương để cho ra hình ảnh chính xác nhất.

Bệnh nhân chấn thương sọ não có thể có một số hình ảnh liên quan đến các vị trí như sau

• Tổn thương xương: qua hình ảnh cắt lớp, ta có thể xác định được vết rạn, vỡ, lún xương hộp sọ và khối xương mặt
• Máu tụ nội sọ: thường có 2 dạng bao gồm máu tụ ngoài màng cứng và máu tụ trong màng cứng. Mỗi một dạng sẽ cho ra những hình ảnh khác nhau để có thể phân biệt được dạng và chẩn đoán hình ảnh trong chấn thương sọ não 
• Dập não trong chấn thương: là hình ảnh giữa vùng mô não bị giảm tỷ trọng do phù nề, những nốt tăng tỷ trọng dạng xuất huyết, đám tổn thương có hiệu ứng choáng chỗ do phù não
• Xuất huyết khoang dưới nhện: tỷ trọng tăng cao ở các bể não, rãnh cuộn não
• Tràn khí trong não: Do vỡ xương sọ kèm theo có rách màng cứng làm không khí lọt vào não.

Hình ảnh xuất huyết dưới nhện vị trí mặt trên lều tiểu não. Tụ máu dưới màng cứng vùng thái dương trái của bệnh nhân tại MEDLATEC

Hình ảnh vỡ xương gò má, thành xoang hàm trái của bệnh nhân tại MEDLATEC

Vai trò của cộng hưởng từ trong chấn thương sọ não

Chụp cộng hưởng từ là phương pháp được nhiều cơ sở y tế lựa chọn và mang lại kết quả chính xác cao. Đây là phương pháp chẩn đoán bệnh lý liên quan đến sợi thần kinh trong chấn thương và phát hiện xuất huyết, tụ máu, hiện tượng va đập nhưng không xuất huyết, tổn thương hố sau. Bên cạnh đó, chụp cộng hưởng từ trong chẩn đoán hình ảnh trong chấn thương sọ não có thể đánh giá tốt các di chứng sau chấn thương.

Phương pháp này không dùng bức xạ, không xâm lấn. Do vậy cộng hưởng từ được sử dụng rộng rãi, phổ biến đặc biệt về thần kinh

Người bệnh không cần sử dụng thước tương phản từ những kết quả hình ảnh chi tiết, rõ nét về những điều bất thường của não.

Tuy biện pháp này không xâm lấn vào phần não nhưng vẫn đảm bảo độ sắc nét cao, có thể phát hiện những điều bất thường và tổn thương của sọ não. Nhờ vậy mà có thể đánh giá chức năng của não, chức năng của những vùng lân cận để đảm bảo vùng não khỏe

Tối ưu trong đánh giá tình trạng, nguyên nhân gây bất thường: yếu hoặc liệt cơ, đau đầu kéo dài, các bệnh lý mãn tính ở hệ thần kinh

Nhờ có phương pháp nào, bác sĩ có thể phát hiện sớm những dấu hiệu ban đầu của bệnh đột quỵ để hạn chế di chứng và có phương pháp điều trị hiệu quả.

Cộng hưởng từ có khả năng đánh giá được phần não bị xương che khuất vốn khó quan sát mà các phương pháp khác không thể thực hiện

Bên cạnh đó, để chụp cộng hưởng đạt hiệu quả cao nhất thì người bệnh cần lắng nghe tư vấn của bác sĩ. Bệnh nhân có thể ăn uống bình thường theo đơn như bình thường, và tuân thủ các quy định trước, trong và sau khi chụp:

• Trước khi chụp: Người bệnh cần loại bỏ tất cả những đồ dùng bằng kim loại ra khỏi người, nếu trong cơ thể bệnh nhân có chứa kim loại cần báo ngay cho bác sĩ. Cần giữ cố định phần cơ thể trong suốt quá trình chụp và tuân theo hướng dẫn của kỹ thuật viên
• Sau khi chụp: Đối với những bệnh nhân có sử dụng thuốc tương phản, có thể gây tác dụng phụ như đau đầu, phát ban da, chóng mặt. Tuy nhiên tác dụng phụ này thường nhẹ và không kéo dài. Một vài bệnh nhân được chỉ định sử dụng thuốc gây mê và thuốc an thần, cần phải chú ý và tuyệt đối không lái xe, vận hành máy móc,...

Hình ảnh ổ đụng dập tụ máu đang thoái triển vị trí thùy trán phải của bệnh nhân có chấn thương tại MEDLATEC

Trên đây là những thông tin cơ bản về chẩn đoán hình ảnh trong chấn thương sọ não và những phương pháp được sử dụng để chẩn đoán. Để có thể hiểu rõ hơn về chấn thương sọ não và có liệu trình điều trị hợp lý, hãy đến ngay MEDLATEC để được tư vấn và hỗ trợ, giúp bệnh nhân có thể phát hiện sớm và có liệu trình điều trị hợp lý. Hoặc liên hệ ngay đến hotline của chúng tôi: 1900 56 56 56 để đặt lịch khám và tư vấn miễn phí!