1. Động mạch thượng vị dưới là gì?

Động mạch thượng vị dưới (tiếng Anh: Inferior epigastric artery) là một nhánh mạch máu quan trọng thuộc động mạch chậu ngoài. Đây là mạch máu có kích thước nhỏ, nhưng đóng vai trò thiết yếu trong việc cấp máu cho thành bụng trước dưới, đặc biệt là các lớp cơ và mô liên kết vùng hạ vị.

Động mạch thượng vị dưới là nhánh quan trọng thuộc động mạch chậu ngoài 

Động mạch thượng vị dưới thường xuất phát từ mặt trong của động mạch chậu ngoài, ngay phía trên dây chằng bẹn, sau đó chạy ngược lên trên và vào trong, đi sâu sau cơ thẳng bụng và nối với động mạch thượng vị trên - một nhánh của động mạch ngực trong. Chính sự nối thông này tạo nên hệ thống tuần hoàn bàng hệ giữa vùng bụng dưới và ngực trước, giúp đảm bảo máu lưu thông ngay cả khi có tắc nghẽn ở một đầu mạch.

2. Vai trò của động mạch thượng vị dưới

Dù là một mạch máu có kích thước không lớn, động mạch thượng vị dưới lại đóng vai trò quan trọng đối với sinh lý học lẫn phẫu thuật lâm sàng. Cụ thể như sau: 

Cung cấp máu cho thành bụng dưới 

Động mạch thượng vị dưới đi ngược lên trên, phía sau cơ thẳng bụng, cung cấp máu cho:

• Cơ thẳng bụng và các mô mềm vùng bụng dưới;
• Bao cơ thẳng bụng;
• Da và mô dưới da vùng hạ vị;
• Một phần phúc mạc thành.

Việc nuôi dưỡng ổn định các vùng này có ý nghĩa quan trọng trong lành vết thương, phục hồi sau phẫu thuật, cũng như duy trì chức năng thành bụng.

Động mạch thượng vị dưới có vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu cho thành bụng dưới 

Tạo nối thông với động mạch thượng vị trên

Động mạch thượng vị dưới nối tiếp với động mạch thượng vị trên (từ động mạch ngực trong), tạo nên hệ tuần hoàn bàng hệ quan trọng giữa hai vùng chậu và ngực.

Nối thông này có vai trò:

• Duy trì lưu thông máu khi có tắc nghẽn một phần hệ động mạch chủ dưới;
• Hỗ trợ nuôi dưỡng vùng bụng trong các tình huống bệnh lý mạch máu. 

Mốc giải phẫu trong phẫu thuật vùng bẹn - bụng

Động mạch thượng vị dưới là mốc quan trọng để:

• Phân biệt thoát vị bẹn trực tiếp và gián tiếp trong lâm sàng;
• Tránh tổn thương mạch trong phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở vùng bụng dưới;
• Dựa vào đó xác định vị trí đặt trocar an toàn trong mổ nội soi ổ bụng;
• Nguồn nuôi cho vạt cơ trong phẫu thuật tạo hình. 

Trong phẫu thuật thẩm mỹ và tái tạo, động mạch thượng vị dưới là nguồn cấp máu chính cho vạt da cơ thẳng bụng - thường được dùng trong tái tạo vú sau phẫu thuật ung thư. Sự sống còn của vạt da phụ thuộc nhiều vào lưu lượng máu từ động mạch này.

Mặc dù không phải là động mạch lớn, nhưng động mạch thượng vị dưới đóng vai trò quan trọng trong giải phẫu, sinh lý và phẫu thuật vùng bụng dưới. Việc nhận diện và bảo vệ mạch này trong thực hành lâm sàng giúp giảm thiểu tai biến và nâng cao hiệu quả điều trị.

3. Những câu hỏi phổ biến về động mạch thượng vị dưới

Động mạch thượng vị dưới thường ít được nhắc đến trong đời sống hằng ngày, do đó, nhiều người đặt ra các thắc mắc xoay quanh chức năng, bệnh lý liên quan đến bộ phận này, cụ thể như sau: 

Chụp siêu âm có thấy được động mạch thượng vị dưới không?

Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ sử dụng siêu âm Doppler (còn gọi là siêu âm màu) để quan sát dòng chảy của mạch máu, trong đó có thể bao gồm cả động mạch thượng vị dưới. Tuy nhiên, trong các buổi khám sức khỏe định kỳ thông thường, mạch này hiếm khi được kiểm tra, trừ khi có chỉ định chuyên biệt như trước phẫu thuật vùng bụng hoặc nghi ngờ tổn thương mạch.

Động mạch này có liên quan đến thoát vị bẹn không?

Trong thực tế lâm sàng, bác sĩ dựa vào vị trí của động mạch thượng vị dưới để phân biệt các loại thoát vị bẹn, đặc biệt là thoát vị bẹn trực tiếp và gián tiếp. Việc xác định đúng vị trí mạch giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng của bệnh nhân và hạn chế rủi ro trong quá trình phẫu thuật, nhất là tránh tổn thương mạch máu quan trọng ở vùng bụng dưới.

Nếu bị tổn thương động mạch này có nguy hiểm không?

Tổn thương động mạch thượng vị dưới có thể gây chảy máu trong thành bụng hoặc ổ bụng, đặc biệt trong phẫu thuật hoặc chấn thương vùng bụng dưới. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, nếu được phát hiện sớm và xử lý kịp thời, tình trạng này không đe dọa đến tính mạng. Các bác sĩ hoàn toàn có thể kiểm soát và cầm máu bằng các biện pháp chuyên môn, nên người bệnh không cần quá lo lắng.

Người có sức khỏe bình thường có cần lo lắng về động mạch này không?

Nếu bạn không trải qua phẫu thuật vùng bụng, không bị chấn thương hoặc không có bệnh lý đặc biệt liên quan đến mạch máu, thì động mạch thượng vị dưới sẽ không ảnh hưởng gì đến sức khỏe hàng ngày. Tuy nhiên, nếu bạn chuẩn bị thực hiện phẫu thuật ở vùng bụng dưới, đặc biệt là mổ nội soi, mổ thoát vị hoặc phẫu thuật thẩm mỹ, bạn hoàn toàn có thể trao đổi thêm với bác sĩ để hiểu rõ hơn và yên tâm trước khi can thiệp.

Nếu bạn có sức khỏe ổn định thì động mạch thượng vị dưới sẽ không ảnh hưởng gì đến sức khỏe hàng ngày

Trên đây là toàn bộ thông tin về động mạch thượng vị dưới bạn đọc nên tham khảo. Việc hiểu đúng về cấu trúc, chức năng và mối liên quan của mạch này không chỉ giúp người dân có thêm kiến thức sức khỏe hữu ích mà còn giúp các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị an toàn, chính xác hơn. Nếu có thắc mắc liên quan cần giải đáp hoặc nhu cầu tư vấn, kiểm tra sức khỏe, bạn đọc có thể liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ kịp thời.