1. Ketamine là gì?

Ketamin (Ke) là một sản phẩm thuốc gây mê được dùng từ nửa thế kỷ trước trong các bệnh viện với công dụng giảm đau cấp tính, mạn tính, gây tế, giảm căng thẳng sau khi bị chấn thương.

Từ những năm 1970, Ke được FDA (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm của Hoa Kỳ) chấp thuận để kê đơn tại Hoa Kỳ cho người và thú y. Theo đó, Ketamin được những bác sĩ chuyên khoa gây mê dùng để đóng băng nhận thức với mục đích giúp bệnh nhân khi phẫu thuật chìm vào giấc ngủ để tránh sự khó chịu và đau đớn. Bên cạnh đó, loại ma túy này còn được ứng dụng để làm suy giảm những cơn đau mạn tính.

Gần đây, Cục Quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cấp phép lưu hành một sản phẩm có tên Spravato chứa chất esketamin (một đồng phân của Ke) dưới dạng xịt mũi. Mục đích để chữa các bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm nặng, không thể chữa bằng thuốc chống trầm cảm bình thường và có khả năng cao tự sát. Dược phẩm đặc biệt này chỉ được sử dụng dưới sự yêu cầu từ bác sĩ có chuyên môn.

Tác dụng của Ketamin

• Giúp làm dịu thần kinh, cắt đứt có chọn lọc những yếu tố gây ra bệnh hội tụ ở não.

• Có công dụng giảm đau với liều lượng thấp.

• Làm phế quản giãn.

• Kích thích hệ tim mạch gây tăng huyết áp, tăng nhịp tim.

Ketamin được dùng phổ biến trong phẫu thuật với công dụng gây mê

2. Chỉ định và chống chỉ định Ketamin

2.1. Chỉ định

• Mổ lấy thai.

• Mổ nhổ răng, tai mũi họng, mắt.

• Phẫu thuật nông: băng bó, cắt bỏ các mô bị hoại tử, ghép da đối với những bệnh nhân bị bỏng.

• Phẫu thuật chỉnh hình: sinh thiết, cắt cụt chi, nắn xương,...

• Gây mê để thực hiện các chẩn đoán hoặc các cuộc phẫu thuật ngắn hoặc tiến hành các phương pháp chẩn đoán thần kinh: làm tủy đồ, chụp não, chọc dò tủy sống.

• Bệnh nhân hen phế quản, tụt huyết áp.

2.2. Chống chỉ định Ketamin

• Ảo giác, bệnh thần kinh.

• Tăng nhãn áp, mắt bị tổn thương.

• Sọ não bị chấn thương, tăng áp lực nội sọ, bên trong não có hiện tượng xuất huyết hoặc có khối u,...

• Nhiễm độc giáp.

• Suy mạch vành, tăng huyết áp.

• Có tiền sản giật và sản giật ở mẹ bầu.

Ketamin chống chỉ định với những bệnh nhân bị cao huyết áp

3. Tác dụng nguy hại của Ketamin khi tự ý sử dụng là gì?

Ke nếu không sử dụng đúng cách sẽ tạo thành nguy hiểm, bởi nó có thể làm con người nhanh chóng mất đi ý thức, bộ não tê liệt. Từ đó, những tên hiếp dâm, trộm cướp, tội phạm có thể dùng Ke để gây ra nhiều tội ác.

Trên thị trường chợ đen, Ketamin còn được gọi bằng nhiều cái tên khác như Ke, K, super K, kikat, ket, vitamin K hoặc horse trank,... Nhiều người thường sử dụng loại thuốc này dưới dạng bột tinh trắng, sau khi được hơ nóng thì dùng mũi hít thật sâu vào. Ke cũng được chế xuất dưới dạng viên nén, hòa tan, viên kẹo để chích, uống, nhai,...

Theo đó, bạn có thể xuất hiện những triệu chứng dưới đây khi sử dụng Ketamin quá liều:

• Nôn ói, huyết áp tăng, sốt, nhịp tim tăng,...

• Xuất hiện ảo giác, thị lực giảm, nói chậm, hoảng loạn, lo lắng, nhân cách bị rối loạn, có hành động bạo lực, dễ gặp tai nạn giao thông,...

• Hôn mê.

• Cứng cơ, co thắt thanh quản, co giật,...

• Tử vong.

Dựa vào cân nặng, tình trạng sức khỏe, tuổi tác, số lần sử dụng, liều lượng, dạng thuốc, các loại thuốc đã và đang sử dụng,... mà công dụng/phản ứng của Ketamin trên mỗi người sẽ không giống nhau. Sau nhiều lần dùng, thuốc sẽ dần giảm công dụng. Thậm chí, nhiều người phải gia tăng liều lượng lên cao dần để đạt được cảm giác như lúc ban đầu.

4. Tác dụng phụ khi sử dụng Ketamin

Ngoài ra, một số trường hợp còn xuất hiện những tác dụng phụ sau đây khi dùng loại thuốc gây mê này:

• Huyết áp tăng, so với trước khi gây mê tăng từ 20 - 25%.

• Nhịp tim nhanh.

• Nói ngọng, run.

• Cử động co cứng, có triệu chứng giật rung tương tự động kinh,...

• Kích động, xuất hiện ảo giác và thường biến mất khi tỉnh táo, tuy nhiên một số trường hợp có thể nhớ lại vài tuần sau khi thực hiện phẫu thuật.

Những phản ứng phụ hiếm gặp:

• Nhịp tim rối loạn, chậm, huyết áp thấp.

• Áp lực nội sọ tăng cao.

• Khi tiêm tĩnh mạch ở liều cao và với tốc độ nhanh gây suy hô hấp.

• Nôn, buồn nôn và chán ăn.

• Nhãn cầu rung giật, nhãn áp tăng nhẹ.

Mệt mỏi, chán ăn là những tác dụng phụ khi sử dụng Ketamin

5. Vậy Ketamin là dược chất hay ma túy?

5.1. Dược tính

Ke là một hoạt chất có cấu trúc hóa học khá giống với PCP (phencyclidin). Từ năm 1964, Ke được cấp phép dùng thử trong một cuộc phẫu thuật với vai trò gây mê. Ketamin có công dụng nhanh và dễ dùng hơn khi được tiêm dưới dạng tĩnh mạch và có thể sử dụng ở những không yêu cầu cao về trang thiết bị y tế cao cấp. Vô cùng phù hợp cho các bệnh viện hoặc những đơn vị dã chiến dùng.

Trong quá trình gây mê, bệnh nhân sẽ không cảm thấy đau do Ke đóng băng não bộ, tuy nhiên vẫn có phản ứng tại thanh quản và hầu. So với những sản phẩm thuốc gây mê khác, Ketamin ít dẫn đến rủi ro về tai biến và ít gây rối loạn hô hấp hoặc tuần hoàn. Ngày nay, bệnh viện là nơi được sử dụng rộng rãi Ketamin nhất, đặc biệt là để giảm đau sau chấn thương hoặc trong quy trình phẫu thuật ở người và thú y.

Theo một vài nghiên cứu gần đây đã phát hiện rằng Ketamin còn có công dụng vượt bậc trong việc chống trầm cảm do thúc đẩy những tế bào thần kinh sản sinh ra những mối liên kết mới. Khác với các loại thuốc chống trầm cảm được dùng rộng rãi có thể mất vài tuần mới có hiệu quả, thì Ke chế xuất dưới dạng xịt mũi có thể giúp bệnh nhân thấy dễ chịu hơn chỉ sau vài giờ sử dụng.

5.2. Ma túy

Dù vậy, Ketamin cũng dẫn đến một vài phản ứng phụ khi sử dụng dưới dạng hút, hít, uống hay tiêm, như có ảo thanh, ảo giác và cảm giác so thực tế so với người thường có sự khác biệt. Những người sử dụng thuốc có thể trở nên tự tin, dễ giao tiếp, người bay bổng, sảng khoái, ham muốn tình dục gia tăng,...

Vậy thực tế Ketamin có phải là ma túy? Từ các công dụng tuyệt vời của Ke, những người trẻ tuổi đã tự ý dùng Ketamin như một loại thuốc để giải tỏa căng thẳng, tuy nhiên nhiều người dần dần lệ thuộc và trở nên nghiện.

Ketamin là dược chất trong y khoa hay là ma túy?

6. Cách dùng Ketamin an toàn

• Ketamin chỉ được kê đơn sử dụng tại các cơ sở y tế và bệnh viện dưới sự theo dõi và hướng dẫn của các chuyên gia gây mê để bảo đảm tính an toàn. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể kết hợp thêm một vài loại thuốc khác với Ke để ngăn chặn triệu chứng ảo giác.

• Ke có thể tiêm bắp hoặc tĩnh mạch, nếu tiêm tĩnh mạch phải tiêm thật chậm để ngăn tình trạng suy hô hấp và có tác dụng trong vòng 1 phút sau khi tiêm.

• Khi sử dụng Barbiturat và Ketamin, không nên dùng chung bơm kim tiêm bởi 2 hoạt chất này sẽ tạo ra kết tủa.

• Đối với bệnh nhân ngộ độc rượu cấp tính hoặc nghiện rượu thì nên thận trọng khi dùng

• Cần trang bị đầy đủ các thiết bị cấp cứu, hồi sức khi sử dụng Ke.

Ketamin có thể được dùng dưới dạng tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp

7. Quá liều và xử trí

• Người dùng có thể bị ức chế hô hấp khi sử dụng Ke quá liều, do đó cần có phương pháp thông khí hỗ trợ.

• Ke là loại thuốc có độ an toàn cao. Một số tình huống sử dụng Ke quá liều không chủ định (so với liều thường dùng gấp 10) vẫn phục hồi hoàn toàn sau khi được theo dõi một thời gian dài.

Như vậy, bài viết đã giải thích Ketamin là gì, cũng như giới thiệu một số tác dụng chính của loại thuốc này. Rất mong những thông tin trên sẽ mang đến cho các bạn những kiến thức hữu ích.