1. Mạch môn là cây gì? 

Mạch môn còn được biết đến với một số tên gọi khác như tóc tiên, lan tiên. Loài cây này thuộc họ thực vật Asparagaceae. 

1.1. Đặc điểm nhận biết 

Cây mạch môn có thể phát triển trong nhiều năm. Để phân biệt mạch môn với những loài thực vật khác, bạn tham khảo một vài đặc điểm sau:

• Thân: Là dạng thân cỏ, phát triển lâu năm, chiều cao trung bình 10-40cm. 
• Lá: Mọc lên từ gốc, chiều dài mỗi chiếc lá nằm trong khoảng 15-40cm, hình dáng tương tự lá lúa. 
• Quả: Là dạng quả mọng, tròn, màu tím nhạt rất đẹp mắt. Bên trong mỗi quả mạch môn có chứa 1 - 2 hạt.
• Rễ: Có thể phát triển thành dạng củ mầm, đây là bộ phận giá trị nhất của cây mạch môn. 

Cây mạch môn khi ra quả 

1.2. Khu vực phân bố

Mạch môn phát triển khá mạnh tại các nước Đông Bắc Á như Nhật Bản. Chúng thường được trồng để trang trí cảnh quan. Tại Việt Nam, mạch môn chủ yếu mọc tự nhiên, tập trung tại một số tỉnh phía bắc. 

Cây mạch môn rất ưa ẩm, sinh trưởng mạnh trong khu vực có bóng mát. Nếu điều kiện thời tiết thuận lợi, cây sẽ ra hoa và quả hằng năm. Loài thực vật này phát triển tương đối nhanh. Theo đó, từ 2 - 3 nhánh ban đầu, mạch môn có thể nhân lên thành cụm lớn, với hàng loạt nhánh con.

Mạch môn thích hợp phát triển tại các tỉnh thành phía Bắc và Bắc Trung Bộ

2. Bộ phận sử dụng phổ biến và cách chế biến 

Bên cạnh trồng làm cảnh, cây mạch môn cũng được sử dụng như một loại thuốc. Trong đó, bộ phận giá trị nhất của loài cây này chính là rễ hay củ. Thời điểm thích hợp để thu hoạch rễ mạch môn là vào khoảng tháng 6 khi cây đã trồng từ 2 đến 3 năm. 

Sau khi thu hoạch, rễ mạch môn lần lượt trải qua quá trình làm sạch. Với loại rễ nhỏ, chúng thường được để nguyên. Còn củ to, người ta sẽ rửa sạch, phơi khô đến khi còn khoảng 20 - 30% độ ẩm, rồi đập dẹt, rút lõi (loại bỏ phần xơ cứng ở giữa). Một số địa phương rang củ mạch môn với gạo để tăng mùi thơm và giảm tính hàn. 

Bộ phận giá trị nhất của mạch môn là phần rễ 

3. Các tác dụng của mạch môn 

Mạch môn chứa nhiều hợp chất có lợi cho cơ thể. Trong đó, các tác dụng nổi bật của loại thảo dược này có thể kể đến là: 

3.1. Hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Mạch môn được cho là có chứa ophiopogonin B, ophiopogonin D,... những hợp chất này có tiềm năng trong hỗ trợ phòng ngừa ung thư. Ngoài ra, trong rễ mạch môn còn chứa ruscogenin, đây là một dạng saponin được ghi nhận trên mô hình tế bào và động vật là có khả năng kìm hãm sự phát triển của tế bào gây ung thư. 

Ngoài ra, một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm còn ghi nhận rằng nhiều hợp chất tìm thấy trong loại cây này còn giúp cải thiện nồng độ sắt nội bào, tăng cường tổng hợp ROS giúp tiêu diệt tế bào ung thư tuyến tụy.

3.2. Hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ

Polysaccharide tìm thấy trong mạch môn tác động tích cực đến gan. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy hợp chất này sẽ tham gia vào quá trình ngăn chặn tích lũy lipid, cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ và bệnh lý mạn tính khác về gan. 

3.3. Giảm nguy cơ tổn thương tim

Ngoài hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ, hợp chất Polysaccharide chiết xuất tại phần rễ của mạch môn còn giúp giảm nồng độ các chỉ số AST, LDH, CK,... Đồng thời tăng cường ATPase. Không những vậy, polysaccharide trong rễ mạch môn còn có tiềm năng hỗ trợ giảm nguy cơ tổn thương tim. 

3.4. Cải thiện chức năng thận

Hợp chất Ophiopogonin D được tìm thấy trong mạch môn có thể hỗ trợ hoạt động của thận. Ngoài ra, thí nghiệm trên chuột còn cho thấy loại thảo dược này phát huy khá hiệu quả tác dụng trị bệnh thận do ảnh hưởng của đái tháo đường.

3.5. Hỗ trợ điều trị viêm da dị ứng

Mạch môn chứa nhiều hoạt chất có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh lý viêm da, kiểm soát những triệu chứng khó chịu như phát ban, ngứa ngáy.

Lưu ý: 

• Chia sẻ về công dụng của mạch môn trong điều trị các bệnh lý đề cập trong phần trên đây chỉ có tính chất tham khảo, chưa có đủ bằng chứng lâm sàng để khẳng định hiệu quả điều trị ở người. 
• Mọi người không nên áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ cây mạch môn khi chưa có chỉ dẫn cụ thể từ bác sĩ, thầy thuốc. 

Một số hợp chất trong cây mạch môn có thể hỗ trợ chức năng gan 

4. Cần lưu ý gì khi sử dụng mạch môn? 

Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc chữa bệnh nào từ cây mạch môn, bạn hãy lưu ý các vấn đề quan trọng dưới đây: 

• Nếu đang bị tiêu chảy, chức năng của dạ dày và lá lách suy giảm, bạn tuyệt đối không dùng mạch môn. 
• Người được chẩn đoán bị nhiệt phế không nên áp dụng các bài thuốc chứa thành phần mạch môn. 
• Tùy cơ địa của từng người bệnh, mạch môn đôi khi có thể gây ra một số tác dụng phụ, ảnh hưởng đến sức khỏe. Trường hợp nhận thấy triệu chứng bất thường, bạn nên ngừng dùng thuốc và thông báo ngay cho thầy thuốc. 
• Không sử dụng mạch môn không rõ nguồn gốc, có dấu hiệu bị mốc hỏng. 
• Nếu không được bác sĩ, thầy thuốc kê đơn hướng dẫn cụ thể, bạn không nên kết hợp mạch môn với những loại thuốc, dược liệu khác. 
• Thận trọng khi áp dụng bài thuốc từ mạch môn cho các đối tượng dễ bị tổn thương như phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, trẻ nhỏ, người mắc bệnh nền. 

Bạn cần thận trọng khi kết hợp mạch môn với các loại dược liệu khác 

Mạch môn vừa có tác dụng làm cảnh vừa là thành phần trong nhiều bài thuốc trị bệnh. Rễ của loại cây này sau quá trình sơ chế, phơi khô có thể được sử dụng như một loại thuốc. Tuy nhiên, công dụng trị bệnh của mạch môn vẫn cần thời gian nghiên cứu. Do vậy, bạn không nên mạo hiểm sử dụng. Thay vào đó, bạn nên chủ động đi khám, tham vấn ý kiến bác sĩ về việc điều trị, sử dụng thuốc đúng cách. Hệ thống Y tế MEDLATEC với kinh nghiệm hoạt động gần 30 năm là địa chỉ y tế được nhiều khách hàng tin tưởng lựa chọn, bạn có thể yên tâm thăm khám và điều trị. 

Nếu cần đặt lịch khám theo yêu cầu, Quý khách vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được hỗ trợ.