1. Thoát vị đĩa đệm là gì?

Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm cột sống tràn ra ngoài qua lớp bao xơ, tạo áp lực lên rễ thần kinh hoặc tủy sống. Đĩa đệm vốn đóng vai trò như “bộ giảm xóc” của cột sống, giúp các đốt sống di chuyển linh hoạt và hấp thụ lực khi cơ thể vận động. Khi đĩa đệm bị thoát vị, khả năng hấp thụ lực và giảm chấn thương của nó bị suy giảm, gây ra đau nhức, tê bì và hạn chế vận động. Bệnh có thể xuất hiện ở nhiều đoạn cột sống, trong đó phổ biến nhất là:

• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Người bệnh thường đau vùng lưng dưới, cơn đau có thể lan xuống mông, đùi hoặc chân.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Xuất hiện đau cổ, vai và cảm giác tê lan xuống tay, cẳng tay và các ngón.

Bệnh thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là những người làm việc văn phòng, lái xe đường dài, hoặc lao động nặng trong thời gian dài. Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh có thể trở nặng, gây tác động nghiêm trọng đến chất lượng sống.

Thoát vị đĩa đệm tác động tiêu cực đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh

2. Biểu hiện của thoát vị đĩa đệm cần chú ý sớm

Về dấu hiệu, thoát vị đĩa đệm thường khởi phát âm thầm, dễ bị nhầm với các cơn đau cơ - xương thông thường. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, bạn có thể nhận thấy một số dấu hiệu đặc trưng như sau:

• Đau vùng cổ hoặc lưng kéo dài: Đây là triệu chứng hay gặp nhất. Người bệnh thường cảm thấy đau âm ỉ hoặc nhói ở cổ hoặc lưng dưới. Cơn đau có xu hướng tăng khi ngồi lâu, khi mang vác vật nặng hoặc thay đổi tư thế đột ngột, và giảm bớt khi nghỉ ngơi.
• Đau lan theo đường đi của dây thần kinh: Khi nhân nhầy đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh, cơn đau có thể lan dọc theo vùng chịu chi phối của dây thần kinh đó. Ở trường hợp thoát vị đĩa đệm thắt lưng, cơn đau thường lan từ lưng xuống mông, đùi, cẳng chân và bàn chân. Ngược lại, với thoát vị đĩa đệm cổ, đau có thể lan ra vai, cánh tay, cẳng tay, bàn ngón tay.
• Tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ: Cảm giác tê, châm chích, hoặc nóng rát xuất hiện ở tay, chân, thậm chí khiến người bệnh khó cầm nắm, đi lại kém vững. Đây là dấu hiệu thần kinh bị chèn ép kéo dài.
• Giảm khả năng vận động: Người bệnh gặp khó khăn khi cúi, xoay cổ hoặc nghiêng người, cảm giác cứng lưng, đau khi thay đổi tư thế. Về lâu dài, tình trạng này khiến cột sống kém linh hoạt và dễ co rút cơ.
• Rối loạn cảm giác hoặc phản xạ: Ở giai đoạn nặng, bệnh có thể làm giảm phản xạ gân xương, rối loạn cảm giác vùng chi, thậm chí mất kiểm soát tiểu tiện, đại tiện, đây là dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay.

Đau lưng là dấu hiệu thoát vị đĩa đệm phổ biến nhất 

3. Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm hình thành khi phần bao xơ bên ngoài của đĩa đệm bị rách hoặc yếu đi, khiến nhân nhầy bên trong tràn ra ngoài và chèn ép lên rễ thần kinh. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Thoái hóa tự nhiên theo tuổi tác: Khi bước sang tuổi 30 - 40, cấu trúc đĩa đệm dần mất nước và đàn hồi, khiến lớp bao xơ dễ rách, nhân nhầy dễ thoát ra ngoài.
• Chấn thương cột sống: Tai nạn, ngã, hoặc va đập mạnh có thể gây tổn thương cấu trúc đĩa đệm.
• Làm việc, vận động sai tư thế: Ngồi cong lưng, cúi gập người, bê vật nặng đột ngột hoặc xoay người mạnh khiến đĩa đệm chịu áp lực lớn.
• Lối sống ít vận động: Cơ lưng và cơ bụng yếu làm giảm khả năng nâng đỡ cột sống, khiến đĩa đệm dễ bị tổn thương hơn.

4. Cách phòng ngừa biến chứng của thoát vị đĩa đệm

Ngoài việc nắm rõ các dấu hiệu thoát vị đĩa đệm, người bệnh cũng cần chủ động phòng ngừa nhằm giảm nguy cơ bệnh tiến triển nặng và hạn chế biến chứng về sau. Một số biện pháp hữu ích gồm:

Giữ tư thế đúng khi sinh hoạt và làm việc

Duy trì tư thế đúng là yếu tố then chốt giúp bảo vệ cột sống. Khi ngồi, bạn nên giữ lưng thẳng, vai mở rộng, hai bàn chân chạm đất và đầu gối vuông góc với mặt sàn. Ngoài ra, bạn cần tránh cúi gập người hoặc xoay vặn đột ngột, nhất là khi mang vác vật nặng.

Với những người làm việc văn phòng hoặc lái xe lâu, nên đứng dậy, vươn vai hoặc đi lại nhẹ nhàng sau mỗi 45 - 60 phút để giúp cơ và cột sống được thư giãn.

Tăng cường vận động và rèn luyện cơ lưng - cơ bụng

Tập luyện thể thao đều đặn giúp tăng sức mạnh cho nhóm cơ nâng đỡ cột sống, cải thiện độ dẻo dai và hạn chế nguy cơ chấn thương. Các bộ môn nhẹ nhàng như yoga, pilates, đi bộ hoặc bơi lội rất phù hợp vì giúp tăng linh hoạt khớp mà không gây áp lực lớn lên cột sống. 

Tuy nhiên, cần tránh các bài tập nặng hoặc động tác xoay, gập mạnh nếu bạn đã từng bị đau lưng hay thoát vị trước đó.

Duy trì cân nặng hợp lý

Trọng lượng cơ thể quá mức sẽ khiến cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng, phải chịu áp lực lớn hơn, dễ dẫn đến tổn thương đĩa đệm. Do đó, việc kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên là rất cần thiết. 

Bạn nên bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, các loại hạt và thực phẩm giàu canxi, vitamin D, omega-3 để giúp xương khớp chắc khỏe, đồng thời hạn chế đồ chiên rán, nhiều đường hoặc chất béo bão hòa.

Duy trì cân nặng hợp lý sẽ giúp phòng ngừa thoát vị đĩa đệm

Hạn chế các thói quen gây hại cho cột sống

Một số thói quen tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm ảnh hưởng đến cột sống, như hút thuốc lá, ngồi sai tư thế, hoặc sử dụng điện thoại trong thời gian dài với cổ cúi thấp. Nicotine trong thuốc lá làm giảm lưu thông máu đến đĩa đệm, khiến mô sụn nhanh thoái hóa. 

Ngoài ra, bạn cũng nên tránh mang giày cao gót thường xuyên, hạn chế nằm gối quá cao hoặc ngồi bắt chéo chân lâu, vì những tư thế này dễ gây lệch khung xương và tăng nguy cơ đau cột sống.

Khám sức khỏe và kiểm tra cột sống định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường ở cột sống như thoái hóa hay thoát vị giai đoạn nhẹ. Người đã từng mắc bệnh hoặc có nghề nghiệp dễ gây tổn thương cột sống nên đi khám từ 6 - 12 tháng/lần để được chụp kiểm tra, theo dõi tiến triển và nhận hướng dẫn sinh hoạt phù hợp. 

Việc điều chỉnh kịp thời có thể giúp ngăn ngừa biến chứng như chèn ép dây thần kinh, teo cơ hay rối loạn vận động.

5. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Thoát vị đĩa đệm nếu được phát hiện sớm, có thể điều trị bảo tồn hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan, chỉ đi khám khi cơn đau trở nên nghiêm trọng, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn hơn. Bạn nên chủ động đến cơ sở y tế chuyên khoa xương khớp hoặc thần kinh khi có các dấu hiệu sau:

• Đau lưng hoặc đau cổ kéo dài trên 1 - 2 tuần, không giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.
• Cơn đau lan xuống tay, chân, kèm theo cảm giác tê bì, châm chích hoặc yếu cơ.
• Hạn chế vận động, khó cúi, xoay người, đứng lên hoặc ngồi xuống.
• Mất cảm giác hoặc kiểm soát tiểu tiện - đại tiện, đây là dấu hiệu cảnh báo chèn ép tủy sống nặng, cần được xử lý cấp cứu.
• Đã từng được chẩn đoán thoát vị đĩa đệm, nhưng triệu chứng ngày càng tăng, ảnh hưởng đến sinh hoạt và giấc ngủ.

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý thần kinh - cơ xương khớp phổ biến, có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, đặc biệt là người làm việc văn phòng, lái xe hoặc lao động nặng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu thoát vị đĩa đệm sẽ giúp bạn chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt, tập luyện hợp lý và thăm khám kịp thời để hạn chế biến chứng.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe định kỳ, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.