1. Hiểu đúng về suy dinh dưỡng ở trẻ em 

Để hiểu đúng bản chất và mức độ nguy hiểm của tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em, cha mẹ cần lưu tâm một số thông tin sau:

1.1. Suy dinh dưỡng ở trẻ em là như thế nào?

suy dinh dưỡng ở trẻ em là tình trạng cơ thể trẻ bị thiếu hụt năng lượng, protein hoặc các vi chất cần thiết cho sự phát triển. Chiều cao và cân nặng của trẻ bị suy dinh dưỡng thường thấp hơn so với mức phát triển bình thường của trẻ cùng tuổi theo chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra.

Bảng tham khảo thang đánh giá suy dinh dưỡng ở trẻ em theo độ tuổi

1.2. Các dạng suy dinh dưỡng thường gặp ở trẻ nhỏ

Có ba dạng suy dinh dưỡng chính ở trẻ em, bao gồm:

• Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: Cân nặng theo tuổi thấp hơn chuẩn WHO.
• Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Chiều cao theo tuổi thấp hơn chuẩn WHO.
• Suy dinh dưỡng thể gầy còm: Cân nặng theo chiều cao thấp hơn chuẩn WHO, dễ gặp ở trẻ mắc bệnh lý mạn tính hoặc thiếu dinh dưỡng cấp tính.

2. Tại sao trẻ em bị suy dinh dưỡng?

Trẻ em bị suy dinh dưỡng thường do các vấn đề sau:

2.1. Dinh dưỡng kém khoa học

Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở trẻ em dễ gặp nhất chính là chế độ dinh dưỡng mất cân đối hoặc không đầy đủ. Trẻ ăn ít, kén ăn, hoặc chỉ ăn một số món yêu thích trong thời gian dài dễ khiến cơ thể thiếu protein, vitamin và khoáng chất cần thiết cho quá trình tăng trưởng.

2.2. Bệnh lý kéo dài

Trẻ thường xuyên mắc bệnh tiêu chảy, viêm đường hô hấp, nhiễm giun hoặc các bệnh mạn tính,... làm giảm hấp thu dinh dưỡng. Điều này khiến cho trẻ dù ăn đủ lượng, cơ thể vẫn không hấp thụ được chất dinh dưỡng, dẫn đến thiếu hụt năng lượng và suy dinh dưỡng.

Ngoài ra, một số trẻ có tình trạng thiếu Enzyme tiêu hóa, gây ra tình trạng trẻ ăn nhiều mà không thấy tăng cân và thậm chí là suy dinh dưỡng.

2.3. Chăm sóc và nuôi dưỡng không đúng cách

Nhiều cha mẹ chưa cho trẻ bú mẹ đúng cách hoặc cai sữa quá sớm, cho ăn dặm không hợp lý, không đảm bảo vệ sinh, kiêng khem quá mức,... Những yếu tố này cũng làm tăng nguy cơ gây suy dinh dưỡng ở trẻ.

Chế độ ăn không đảm bảo trong thời gian dài dễ gây suy dinh dưỡng ở trẻ

2.4. Điều kiện kinh tế và môi trường sống

Trẻ em ở các vùng nông thôn, miền núi,... có điều kiện kinh tế khó khăn thường nguy cơ cao với suy dinh dưỡng do thiếu thực phẩm chất lượng, nước sạch và dịch vụ y tế. Ngoài ra, môi trường ô nhiễm cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ở trẻ và làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng.

2.5. Sử dụng thuốc không đúng cách

Việc tự ý sử dụng không thuốc kháng sinh không để điều trị viêm nhiễm đường hô hấp, tiêu hóa… sẽ tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi làm ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột của trẻ, gây tình trạng kém hấp thu, suy dinh dưỡng.

3. Dấu hiệu nhận biết suy dinh dưỡng ở trẻ em cần lưu tâm

Phát hiện sớm dấu hiệu suy dinh dưỡng ở trẻ em sẽ giúp cha mẹ tìm hướng can thiệp kịp thời, hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Nếu con có các dấu hiệu sau thì cha mẹ cần sớm cho trẻ thăm khám bác sĩ Nhi khoa:

3.1. Dấu hiệu về thể chất

Khi bị suy dinh dưỡng trong thời gian dài, trẻ sẽ:

• Chậm tăng cân, chậm lớn, thấp bé so với bạn cùng tuổi.
• Cơ thể gầy còm, bụng to, tóc thưa và dễ rụng, da khô, răng mọc chậm.
• Trẻ thường mệt mỏi, ít vận động, dễ ốm vặt.
• Phù mặt hoặc tay chân (nếu thiếu protein nghiêm trọng).

3.2. Dấu hiệu về hành vi và tinh thần

Trẻ bị suy dinh dưỡng thường kém tập trung, giảm trí nhớ, học chậm và có biểu hiện cáu gắt, khó ngủ, chán ăn, chậm phát triển vận động và trí tuệ, dễ mắc bệnh, nhất là các bệnh nhiễm trùng (viêm phổi, tiêu chảy, viêm da,...). Những thay đổi nhỏ này thường bị cha mẹ bỏ qua nhưng lại là dấu hiệu sớm của suy dinh dưỡng.

3.3. Chỉ số tăng trưởng khác thường

Cha mẹ nên thường xuyên theo dõi chiều cao, cân nặng và chỉ số BMI của trẻ để so sánh với biểu đồ tăng trưởng chuẩn của WHO. Nếu thấy trẻ nằm dưới -2SD (độ lệch chuẩn) thì có thể trẻ đang bị suy dinh dưỡng.

4. Phòng ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ em bằng cách nào?

Để giúp con phát triển khỏe mạnh, tránh được hậu quả nghiêm trọng của suy dinh dưỡng ở trẻ em, cha mẹ cần:

4.1. Nuôi con bằng sữa mẹ

Sữa mẹ được chuyên gia y tế khuyến nghị là nguồn dinh dưỡng tốt nhất với trẻ ở 6 tháng đầu đời. Khi được bú mẹ hoàn toàn, trẻ sẽ có sức đề kháng tốt, nhờ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh viêm nhiễm, tiêu chảy. Mẹ nên cho trẻ bú theo nhu cầu, không giới hạn thời gian và tránh cho ăn bổ sung quá sớm.

Trẻ nên được bú sữa mẹ theo nhu cầu để tăng đề kháng và giảm thiểu nguy cơ suy dinh dưỡng

4.2. Xây dựng chế độ ăn đa dạng, đầy đủ dinh dưỡng

Trẻ bắt đầu vào thời kỳ ăn dặm cần được cha mẹ:

• Cung cấp đầy đủ 4 nhóm thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày: tinh bột - đạm - chất béo - vitamin và khoáng chất cho con.
• Hạn chế để trẻ tiêu thụ đồ ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh hoặc quá nhiều đường.
• Thường xuyên thay đổi món ăn cho trẻ để kích thích vị giác, giúp trẻ không cảm thấy chán ăn.

4.3. Đảm bảo vệ sinh ăn uống và môi trường sống

Suy dinh dưỡng ở trẻ em dễ xảy ra khi trẻ thường xuyên bị nhiễm khuẩn đường ruột. Vì thế, cha mẹ cần sử dụng nguồn nước sạch, thực phẩm an toàn, tập cho con rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh để giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột cho trẻ. 

4.4. Tiêm chủng đầy đủ và tẩy giun định kỳ

Tẩy giun định kỳ là cách giúp trẻ tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng từ bữa ăn hàng ngày. Ngoài ra, trẻ được tiêm phòng đầy đủ cũng sẽ được phòng ngừa tốt trước nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm gây suy giảm sức khỏe. Những điều này sẽ giảm thiểu nguy cơ tác động của các yếu tố bệnh lý gây suy dinh dưỡng ở trẻ.

4.5. Nâng cao kiến thức dinh dưỡng cho cha mẹ

Kiến thức của người chăm sóc có vai trò quyết định trong việc phòng suy dinh dưỡng ở trẻ em. Vì thế, cần tổ chức các chương trình tư vấn, bổ sung kiến thức dinh dưỡng trẻ nhỏ để cha hiểu hơn về nhu cầu dinh dưỡng theo từng độ tuổi.

Suy dinh dưỡng ở trẻ em ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển toàn diện của trẻ trong tương lai. Vì thế, nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu sụt cân nhanh, biếng ăn kéo dài, chậm lớn hoặc dễ ốm,... cha mẹ cần đưa trẻ đi khám sớm để được đánh giá tình trạng dinh dưỡng và can thiệp kịp thời.

Để đặt lịch thăm khám sức khỏe cho trẻ cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC, cha mẹ có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56.