1. D - dimer là gì?

Trong điều kiện bình thường, quá trình hình thành các cục đông (sự tạo thành fibrin) và quá trình làm tan cục đông (tiêu fibrin) luôn luôn cân bằng với nhau.

- Khi quá trình tạo fibrin quá mức đều có thể dẫn tới huyết khối là hiện tượng hình thành các cục máu đông trong mạch máu, đa số là tại các tĩnh mạch.

- Khi quá trình tiêu fibrin có những bất thường đều có thể dẫn tới hiện tượng chảy máu.

Trong điều kiện sinh lý, xuất hiện các cục đông fibrin trong máu sẽ khởi phát tình trạng tiêu fibrin thứ phát với sự giải phóng plasmin và xuất hiện các sản phẩm thoái giáng của fibrinogen và fibrin. Và các D - dimer chính là sản phẩm thoái giáng của fibrin dưới sự giải phóng plasmin.

Hình 1: D - dimer là sản phẩm của quá trình thoái giáng Fibrin

Các sản phẩm thoái giáng của fibrinogen và fibrin (PDF) không cho phép phân biệt nguồn gốc từ sản phẩm thoái giáng của fibrinogen hay từ sản phẩm thoái giáng của fibrin. Hiện nay, nhờ sử dụng các kháng thể đơn dòng ta có thể xác định được một cách đặc hiệu các sản phẩm thoái giáng của fibrin bằng cách xét nghiệm đo các D - dimer.

Nồng độ các D - dimer cho phép khẳng định có sự xuất hiện của fibrin trong máu.

2. Mục đích của xét nghiệm D - dimer là gì?

Xét nghiệm D - dimer là một xét nghiệm sinh hóa được thực hiện để xác định một số tình trạng bệnh mắc phải như.

- Xét nghiệm dùng để chẩn đoán các bệnh lý huyết khối: nghiên cứu cho thấy có tới 90% các trường hợp huyết khối tĩnh mạch sâu và khoảng 95% các trường hợp tắc mạch phổi đều cho thấy tăng giá trị D - dimer và chỉ có khoảng 5% ở những người không mắc huyết khối có tăng giá trị này.

Huyết khối hay sự hình thành cục máu đông thực chất là quá trình đông máu với sự tham gia của các tế bào máu và các yếu tố đông máu. Khi quá trình này hoạt động quá mức hay có bất thường sẽ tạo ra các cục máu đông trong mạch máu, thường là xuất hiện ở các tĩnh mạch sâu trong cơ thể như ở chân. Tùy vào kích thước của huyết khối và vị trí mạch máu tổn thương mà huyết khối gây ra tắc mạch hoàn toàn, bán tắc hay nghẽn mạch máu.

- Xét nghiệm giúp phát hiện các bệnh nhân có tình trạng tăng đông máu: xuất hiện các D - dimer ở một bệnh nhân nằm liệt giường gợi ý đến khả năng có huyết khối mới được hình thành và là cơ sở để thực hiện thêm các phương pháp thăm dò khác để xác định huyết khối và có phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân.

Hình 2: Xét nghiệm giúp chẩn đoán, theo dõi hiệu quả điều trị bệnh huyết khối tĩnh mạch

Tình trạng tăng đông là khuynh hướng xuất hiện các huyết khối do mắc phải hay do bất thường di truyền. Tăng đông xuất hiện ở những người có xuất hiện cục máu đông trong tĩnh mạch.

- Theo dõi các bệnh lý huyết khối và đánh giá hiệu quả điều trị: áp dụng điều trị có hiệu quả khi giá trị các D - dimer trở lại bình thường, ngược lại nếu giá trị D - dimer bất thường gợi ý bệnh lý huyết khối tái phát.

3. Kết quả xét nghiệm D - dimer bình thường là bao nhiêu?

Xét nghiệm sử dụng bệnh phẩm huyết tương tách từ máu tĩnh mạch của bệnh nhân có chống đông Citrat 3.8%. Bệnh nhân không nhất thiết phải nhịn ăn trước khi thực hiện xét nghiệm.

- Giá trị bình thường của xét nghiệm: < 0.5 mg /L.

Hình 3: Xét nghiệm tiến hành đo nồng độ D - dimer có trong huyết tương được tách từ máu tĩnh mạch 

- Tăng nồng độ D - dimer máu gặp trong các trường hợp:

• Huyết khối tĩnh mạch sâu.

• Hình thành cục máu đông động mạch.

• Bệnh nhân xơ gan, nhồi máu cơ tim.

• Đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC).

• Tắc mạch máu phổi.

• Trường hợp: chấn thương, nhiễm trùng, bệnh lý ác tính,... 

• Sử dụng thuốc tiêu fibrin.

4. Lợi ích của xét nghiệm D - dimer

- Xét nghiệm có giá trị cao trong chẩn đoán các bệnh lý huyết khối (độ nhạy tới 95% và độ đặc hiệu 90%).

Nếu giá trị D - dimer tăng cao ở những bệnh nhân nghi ngờ mắc huyết khối cần thực hiện thêm các thăm dò khác như chụp tĩnh mạch, siêu âm mạch,... để xác định vị trí huyết khối, tăng khả năng chẩn đoán và là cơ sở để bắt đầu phác đồ điều trị chống đông cho bệnh nhân.

- Các tình trạng tăng đông được phát hiện nhờ xét nghiệm D -dimer.

- Xét nghiệm dùng để theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị bệnh.

- Giá trị xét nghiệm định lượng D - dimer bình thường cho phép loại trừ các huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới. Các bệnh nhân có nguy cơ bị huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới không thể chỉ dựa vào xét nghiệm D - dimer đơn độc để khẳng định.

- Kết quả xét nghiệm D - dimer dương tính gợi ý có bất thường các sản phẩm thoái giáng của fibrin, chứng tỏ có tình trạng hình thành huyết khối. Cần tiến hành thêm siêu âm Doppler tĩnh mạch, chụp CT hay X - quang tĩnh mạch để tìm kiếm vị trí hay nguyên nhân gây huyết khối.

5. Một số biện pháp phòng ngừa bệnh huyết khối

- Chọn trang phục quần áo thoải mái, rộng rãi.

- Thường xuyên vận động nhẹ nhàng

- Uống đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày.

- Thường xuyên tập thể dục, massage cho chân.

- Nếu bạn ở nhóm có nguy cơ cao mắc huyết khối nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có thể đeo tất chuyên dụng hay sử dụng thuốc điều trị.

Hình 4: Hệ thống thiết bị xét nghiệm hiện đại tại MEDLATEC

Tùy vào tình trạng bệnh mà bạn sẽ được hướng dẫn thực hiện xét nghiệm. Bạn nên chọn cơ sở y tế chất lượng cao để được hướng dẫn, tư vấn chính xác nhất về tình trạng bệnh. 

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC với hơn 24 năm kinh nghiệm đã trở thành địa chỉ khám chữa bệnh uy tín được nhiều người tin tưởng, bệnh viện sở hữu đội ngũ chuyên gia hàng đầu cùng với dịch vụ khám bệnh thuận tiện nhanh chóng và chính xác. 

Bạn có thể đến trực tiếp các cơ sở của Bệnh viện để kiểm tra sức khỏe tại các địa chỉ: 42 - 44 Nghĩa Dũng, Ba Đình, Hà Nội; 99 Trích Sài, Tây Hồ, Hà Nội và số 5 Khuất Duy Tiến, Thanh Xuân, Hà Nội. Gọi điện theo số 1900 56 56 56 để đăng ký khám và được hướng dẫn chi tiết hơn.