1. Bóc tách động mạch chủ là gì?

Bóc tách động mạch chủ là tình trạng xuất hiện vết rách ở lớp bên trong của thành động mạch chủ – mạch máu lớn nhất cơ thể. Khi vết rách hình thành, máu từ lòng mạch sẽ chảy vào khoảng giữa các lớp thành mạch, tạo thành một “đường dẫn máu thứ hai”. Hiện tượng này làm thành động mạch yếu đi, có thể dẫn đến phình hoặc vỡ động mạch chủ, gây nguy cơ tử vong rất cao nếu không được cấp cứu kịp thời.

Trong thực hành lâm sàng, bóc tách động mạch chủ được phân loại thành hai nhóm chính theo Stanford:

• Stanford A: Nhóm này bao gồm các trường hợp bóc tách xuất hiện ở động mạch chủ lên – đoạn mạch gần tim. Đây là thể bệnh nguy hiểm nhất vì có nguy cơ cao gây vỡ động mạch chủ, chèn ép tim hoặc thiếu máu nuôi não. Người bệnh thường cần được phẫu thuật cấp cứu để ngăn ngừa biến chứng tử vong.
• Stanford B: Nhóm này xảy ra khi bóc tách xuất hiện ở động mạch chủ xuống, xa tim hơn. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân có thể được điều trị nội khoa nhằm kiểm soát huyết áp và giảm tiến triển bóc tách. Tuy nhiên, nếu có biến chứng như thiếu máu tạng, phình lớn hoặc nguy cơ vỡ, bác sĩ sẽ cân nhắc can thiệp đặt stent-graft hoặc phẫu thuật.

Bóc tách động mạch chủ có thể gây phình hoặc vỡ động mạch chủ

2. Nguyên nhân gây bóc tách động mạch chủ

Nguyên nhân gây bóc tách động mạch chủ chủ yếu liên quan đến tình trạng thành mạch bị suy yếu hoặc chịu áp lực quá lớn, dẫn đến rách lớp áo trong. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Tăng huyết áp kéo dài: Đây là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất. Huyết áp cao liên tục làm thành động mạch bị căng giãn và dễ tổn thương.
• Bệnh lý di truyền hoặc bẩm sinh: Các hội chứng như Marfan hay Ehlers-Danlos khiến cấu trúc mô liên kết yếu, thành động mạch mỏng manh, dễ rách.
• Xơ vữa động mạch: Sự tích tụ mảng bám làm lớp nội mạc bị tổn thương, tăng nguy cơ hình thành vết rách.
• Chấn thương ngực mạnh: Tai nạn giao thông hoặc va chạm mạnh có thể gây rách đột ngột thành động mạch chủ.
• Hậu quả sau phẫu thuật hoặc thủ thuật tim mạch: Một số can thiệp y khoa có thể làm tăng nguy cơ tổn thương thành động mạch.
• Nguyên nhân khác: Lạm dụng chất kích thích (như cocaine), dị tật van động mạch chủ hoặc mang thai ở phụ nữ có bệnh tim mạch nền.

Tăng huyết áp kéo dài là nguyên nhân điển hình gây tình trạng bóc tách động mạch

3. Dấu hiệu nhận biết bóc tách động mạch chủ

Bóc tách động mạch thường khởi phát đột ngột với những triệu chứng dữ dội, dễ nhầm lẫn với cơn nhồi máu cơ tim. Các dấu hiệu điển hình bao gồm:

• Đau ngực hoặc đau lưng dữ dội: Xuất hiện đột ngột, cảm giác đau xé hoặc bỏng rát, có thể lan ra cổ, vai hoặc bụng. Đây là triệu chứng cảnh báo quan trọng nhất.
• Huyết áp bất thường: Có thể tăng cao trong giai đoạn đầu, sau đó tụt nhanh; hoặc chênh lệch rõ rệt giữa hai tay.
• Khó thở, choáng váng hoặc ngất xỉu: Xảy ra khi máu nuôi tim, phổi hoặc não bị cản trở.
• Triệu chứng thần kinh: Yếu hoặc liệt một bên cơ thể, rối loạn ý thức, thậm chí hôn mê nếu mạch máu não bị ảnh hưởng.
• Dấu hiệu khác: Tim đập nhanh, mạch yếu hoặc không bắt được ở một số vị trí.

Do triệu chứng dễ gây nhầm lẫn với các bệnh tim mạch khác, người bệnh cần được đưa đi cấp cứu ngay lập tức khi có biểu hiện nghi ngờ.

4. Cách điều trị bóc tách động mạch chủ

Hướng điều trị bóc tách động mạch chủ phụ thuộc vào vị trí bóc tách, mức độ tổn thương và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Mục tiêu chính là ngăn ngừa vỡ động mạch, giảm gánh nặng cho tim và đảm bảo máu lưu thông ổn định. Các phương pháp thường áp dụng gồm:

• Điều trị cấp cứu ban đầu: Người bệnh được nhập viện ngay để kiểm soát huyết áp, giảm đau và theo dõi chặt chẽ. Thuốc thường dùng là nhóm hạ huyết áp, thuốc chẹn beta để giảm lực co bóp tim, hạn chế tiến triển bóc tách.
• Điều trị nội khoa: Áp dụng cho các trường hợp Stanford B không biến chứng. Người bệnh sẽ được dùng thuốc hạ huyết áp, thuốc giảm nhịp tim lâu dài kết hợp với theo dõi định kỳ bằng hình ảnh (CT, MRI, siêu âm tim).
• Phẫu thuật mở: Thường được chỉ định cho Stanford A hoặc các trường hợp có biến chứng nghiêm trọng như vỡ động mạch, suy tim, thiếu máu tạng. Bác sĩ sẽ thay đoạn động mạch bị tổn thương bằng mảnh ghép nhân tạo để khôi phục lưu thông máu.
• Can thiệp đặt stent-graft nội mạch: Là phương pháp ít xâm lấn hơn, thường áp dụng cho một số trường hợp Stanford B hoặc khi người bệnh không thể phẫu thuật mở. Stent-graft giúp che phủ vết rách, tái lập dòng chảy máu trong lòng mạch chính.
• Theo dõi và chăm sóc lâu dài: Sau điều trị, người bệnh cần duy trì thuốc kiểm soát huyết áp, thay đổi lối sống lành mạnh và tái khám định kỳ để phát hiện sớm biến chứng.

5. Phòng ngừa bóc tách động mạch chủ

Để phòng ngừa bóc tách động mạch chủ, điều quan trọng là phải chủ động bảo vệ sức khỏe tim mạch và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Một số biện pháp hữu ích gồm:

• Kiểm soát huyết áp: Duy trì huyết áp ổn định là cách phòng ngừa quan trọng nhất. Người bệnh cần dùng thuốc theo chỉ định, kết hợp chế độ ăn ít muối và lối sống lành mạnh.
• Điều trị các bệnh lý nền: Chủ động kiểm soát mỡ máu, tiểu đường, xơ vữa động mạch hoặc bệnh van tim để giảm gánh nặng lên động mạch chủ.
• Chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, rượu bia và chất kích thích.
• Tập luyện đều đặn: Lựa chọn các môn thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội; tránh hoạt động gắng sức quá mức có thể làm tăng huyết áp đột ngột.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng với những người có yếu tố nguy cơ cao hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh lý mạch máu. Việc kiểm tra bằng siêu âm tim, CT hay MRI có thể giúp phát hiện sớm bất thường ở động mạch chủ.
• Tránh chấn thương và căng thẳng quá mức: Giữ tinh thần thoải mái, hạn chế stress và bảo vệ cơ thể khỏi các va chạm mạnh ở vùng ngực.

Dinh dưỡng lành mạnh giúp phòng ngừa bóc tách động mạch

Bài viết trên đây là tổng hợp thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa bóc tách động mạch chủ. Hy vọng qua những kiến thức này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về bóc tách động mạch, từ đó chủ động phòng ngừa và thăm khám kịp thời khi có triệu chứng bất thường, nhằm bảo vệ sức khỏe tim mạch một cách tốt nhất.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu thăm khám sức khỏe tim mạch, có thể liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.