Các thuốc điều trị bệnh sốt rét: phân loại và nguyên tắc sử dụng

Sốt rét là một loại bệnh lý gây ra bởi Plasmodium - một loại ký sinh trùng sốt rét. Đây là căn bệnh có mức độ nguy hiểm cao có thể gây ra những biến chứng vô cùng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong nếu bệnh nhân không được điều trị đúng cách, kịp thời. Các thuốc điều trị bệnh sốt rét được phân thành nhiều nhiều nhóm với các công dụng khác nhau. Chi tiết về các thuốc này sẽ được thể hiện qua các thông tin trong bài viết sau đây.

1. Bạn biết gì về căn bệnh sốt rét?

1.1. Khái niệm bệnh sốt rét

Bệnh sốt rét có tên tiếng Anh là Malaria, do một loại ký sinh trùng Plasmodium gây nên. Nó xâm nhập vào cơ thể loài muỗi cái Anopheles, sau đó thông qua các vết muỗi đốt ký sinh trùng lây trùng sang con người. Plasmodium được chia thành 4 loại là Plasmodium ovale, Plasmodium vivax, Plasmodium falciparum và Plasmodium malariae. Trong đó Plasmodium falciparum chính là chủng nguy hiểm nhất có thể gây ra tình trạng sốt rét ác tính với tỷ lệ tử vong cao.

Nếu phụ nữ mang thai bị mắc bệnh sốt rét thì khả năng thai nhi cũng có thể nhiễm phải căn bệnh này. Em bé sinh ra mang trong mình bệnh sốt rét được gọi là sốt rét bẩm sinh. Ký sinh trùng Plasmodium có thể sinh sôi và phát triển trong gan, máu, làm vỡ hồng cầu khiến người bệnh bị thiếu máu và suy nhược cơ thể.

Thông qua vết muỗi đốt, ký sinh trùng Plasmodium có thể gây bệnh sốt rét cho con người

Những quốc gia ở vùng có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới là khu vực dễ xuất hiện bệnh sốt rét nhất. Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới WHO, chỉ tính riêng năm 2016 đã có tới 216 triệu người bị sốt rét trải khắp trên 91 quốc gia, trong đó số ca tử vong ghi nhận được là khoảng 445.000 ca.

1.2. Triệu chứng nhận biết bệnh sốt rét

Sau khi bị muỗi nhiễm ký sinh trùng đốt, bệnh nhân sẽ xuất hiện triệu chứng sau đó khoảng một vài tuần. Cũng có trường hợp ký sinh trùng ở trạng thái ngủ không hoạt động khoảng một năm. Một số dấu hiệu của sốt rét bao gồm:

● Sốt cao, run, ớn lạnh, ra nhiều mồ hôi;

● Đau nhức cơ, nhức đầu;

● Tiêu chảy, nôn ói;

● Nếu bị nhiễm Plasmodium falciparum bệnh nhân có thể gặp biến chứng suy gan thận, hôn mê, tử vong.

Sau đây là 3 giai đoạn tiến triển của bệnh hay còn gọi là cơn sốt rét điển hình bệnh nhân sẽ phải trải qua:

● Giai đoạn lạnh: cơn rét run bắt đầu xuất hiện và diễn ra trong khoảng 15 phút cho tới 1 giờ. Người bệnh nhức đầu, mệt mỏi, mạch nhanh, buồn nôn và nôn mửa;

● Giai đoạn sốt nóng: thân nhiệt tăng cao 39 - 40 độ C, da khô nóng, nhức đầu nhưng bớt buồn nôn. Tình trạng này sẽ kéo dài từ 30 phút đến 6 giờ;

● Giai đoạn đổ mồ hôi: sau cơn sốt nóng, người bệnh đổ nhiều mồ hôi, thân nhiệt dần trở về mức bình thường, da ấm, diễn ra trong 1 giờ. Lúc này người bệnh sẽ cảm giác dễ chịu hơn, cơn buồn ngủ ập tới.

Khi bị sốt rét người bệnh vẫn tỉnh táo nhưng mệt nhiều, gan lách đau, thiếu máu, da dẻ xanh xao. Cần phải đặc biệt theo dõi người bệnh và phát hiện sớm các dấu hiệu xuất hiện biến chứng do sốt rét như: cuồng sảng, ngủ li bì, sốt cao không hạ, vật vã, rối loạn tiêu hóa (nôn nhiều, đau bụng cấp, tiêu chảy mất nước,...), thiếu máu nặng, đau đầu dữ dội,... Lúc này hãy nhanh chóng đưa bệnh nhân đi cấp cứu để được xử trí kịp thời, hạn chế nguy cơ tử vong có thể xảy ra.

Các triệu chứng điển hình của bệnh sốt rét

2. Các thuốc điều trị bệnh sốt rét bao gồm những loại nào?

Dựa trên loại ký sinh trùng gây bệnh là gì, tình trạng kháng thuốc, cơ quan bị nhiễm bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các thuốc điều trị bệnh sốt rét phù hợp. Dưới đây là tên các thuốc điều trị bệnh sốt rét thường được bác sĩ kê đơn:

2.1. Thuốc cắt cơn sốt rét

Đây là nhóm thuốc giúp điều trị sốt rét ở giai đoạn đầu khi ký sinh trùng đang phá vỡ hồng cầu khiến bệnh nhân gặp phải các cơn sốt rét và thiếu máu. Những thuốc thuộc nhóm này bao gồm Chloroquine, Quinin và Artemisinin.

2.2. Thuốc chống tái phát bệnh

Nếu bệnh nhân điều trị sai cách hoặc không trị dứt điểm sốt rét thì có thể bị tái phát bệnh. Khi đó việc dùng các thuốc điều trị bệnh sốt rét thuộc nhóm này như Plasmoquin và Primaquine sẽ giúp tiêu diệt hoàn toàn, triệt căn giao tử của ký sinh trùng.

2.3. Nhóm thuốc dự phòng sốt rét

Đây là nhóm thuốc giúp triệt tiêu ký sinh trùng khi còn ở giai đoạn tiền hồng cầu để chống tái nhiễm và dự phòng sốt rét. Nhóm thuốc này gồm có Cloguanid, Pyrimethamin và Fansidar.

2.4. Thuốc chống sốt rét lây lan

Những thuốc trong nhóm này có tác dụng tiêu diệt giao tử ký sinh trùng, ngăn cản không cho chúng đẻ trứng để tránh làm lây nhiễm bệnh sốt rét. Trong đó bao gồm các thuốc như Plasmoquine, Primaquin và Plasmocin.

Bên cạnh việc phân loại các thuốc điều trị bệnh sốt rét dựa trên mục đích và công dụng, chúng ta cũng có thể phân biệt các loại thuốc này dựa trên cấu trúc hóa học của chúng, cụ thể là:

● Nhóm các Amino Acridin;

● Nhóm các Alcaloid Quinin và các dẫn xuất của Quinolin;

● Nhóm Artemisinin và dẫn xuất;

● Nhóm các hợp chất Guanin và Pyrimidin.

3. Nguyên tắc điều trị và phòng ngừa bệnh sốt rét

3.1. Nguyên tắc dùng các thuốc điều trị bệnh sốt rét

Các nguyên tắc cần tuân thủ trong quá trình điều trị sốt rét:

● Phải cắt nhanh cơn sốt và tiêu diệt triệt để ký sinh trùng để tránh nguy cơ biến chứng nặng;

● Cân nhắc loại thuốc và liều lượng phù hợp nhằm hạn chế tỷ lệ ký sinh trùng kháng thuốc;

● Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho bệnh nhân để tăng cường sức đề kháng;

● Sử dụng thuốc đúng cách ngay từ sớm, đủ liều lượng theo đúng phác đồ do bác sĩ chỉ định;

● Kết hợp các loại thuốc điều trị bệnh sốt rét một cách hiệu quả, bao gồm điều trị cắt cơn sốt rét, chống tái phát và chống lây lan;

● Trong trường hợp bệnh nhân nhiễm phải loại ký sinh trùng kháng thuốc thì cần phải tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị ký sinh kháng thuốc.

Các thuốc điều trị bệnh sốt rét sẽ được kết hợp sử dụng nhằm mục đích cắt cơn sốt nhanh chóng, hiệu quả

3.2. Các phương pháp phòng ngừa bệnh sốt rét

● Tập thói quen mắc màn khi ngủ để phòng tránh muỗi đốt;

● Phun thuốc diệt muỗi định kỳ, hoặc dùng nhang muỗi, thoa kem chống muỗi đốt lên da thường xuyên;

● Vệ sinh môi trường sống và làm việc sạch sẽ để muỗi không còn nơi trú ẩn, ví dụ như khơi thông cống rãnh, cọ sạch những chum nước, dọn dẹp rác thải và những khu vực ẩm mốc, phát quang bụi rậm, nếu nhà có nuôi gia súc thì dọn dẹp thường xuyên chuồng trại hay chỗ ở của vật nuôi,...

Tất cả các thuốc điều trị bệnh sốt rét được liệt kê trong bài đều là những thuốc kê đơn phải dùng theo chỉ định của bác sĩ. Do đó bệnh nhân khi có các triệu chứng của bệnh sốt rét thì nên đi khám để làm xét nghiệm chẩn đoán, điều trị theo phác đồ mà bác sĩ hướng dẫn và chỉ định.

Nếu bạn đang có nhu cầu được tư vấn về các dịch vụ thăm khám, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét, hãy liên hệ ngay tới MEDLATEC thông qua tổng đài 1900565656, nhân viên tư vấn sẽ hỗ trợ bạn giải đáp mọi thắc mắc và hướng dẫn đặt lịch khám cùng các bác sĩ chuyên khoa.

BS Thanh Tuấn đã duyệt