1. Phân biệt vết cắn do rắn độc và rắn không độc 

Để phân biệt vết cắn của rắn độc và rắn không độc, bạn cần lưu ý: 

• Vết cắn của rắn độc: Hầu hết rắn độc đều có răng nanh lớn, giống như kim tiêm. Vậy nên, vết cắn của rắn thường rất rõ hai dấu răng nanh (giúp chúng dễ dàng phun nọc độc), khoảng cách giữa hai răng vào khoảng 5mm, kèm theo đó là một số dấu răng nhỏ. 
• Vết cắn của rắn không độc: Phần lớn rắn không độc đều để lại nhiều dấu răng nhỏ khi cắn. Các dấu răng có xu hướng xếp theo hình vòng cung, gồm cả hai hàm, không kèm theo răng nanh như rắn độc. 

Bạn có thể nhận biết rắn độc hoặc rắn không độc thông qua dấu răng rắn trên vết thương

Bên cạnh dấu răng, chúng ta còn có thể phân biệt rắn độc và rắn không độc thông qua đặc điểm về hình dáng, màu sắc cũng như tiếng mà chúng phát ra. Chẳng hạn như: 

• Rắn hổ cạp: Phần thân của loài rắn này đan xen giữa những khoang màu vàng và màu đen. 
• Rắn cạp nia: Phần thân đan xen khoang màu trắng và màu đen tương đối rõ nét. 
• Rắn lục: Có phần đầu hình tam giác hình thoi khá to và rộng ngang. 
• Rắn hổ mang: Nếu bị kích thích, chúng thường phát ra tiếng rít đặc trưng để đe dọa đối thủ. 

2. Dấu hiệu cho thấy cơ thể bị rắn độc cắn

Phần lớn nạn nhân đều bị rắn cắn ở những vị trí quen thuộc như tay, chân. Răng của rắn độc hay không độc đều tương đối sắc, có thể gây đau và để lại vết trầy xước. Nếu bị rắn độc tấn công, nọc độc sẽ xâm nhập vào cơ thể gây đau đớn, sưng tại chỗ bị cắn, thậm chí là nổi hạch xung quanh hoặc rối loạn nhịp tim. Nạn nhân đôi khi còn cảm thấy ngứa ngáy, tê bì tứ chi. Đối với rắn cạp nong, cạp nia hoặc rắn biển, vết cắn chỉ đau và sưng nhẹ nhưng dễ ảnh hưởng đến hệ thần kinh. 

Nhìn chung, tình trạng nhiễm nọc độc khi bị rắn cắn có thể được nhận biết thông qua những nhóm triệu chứng sau: 

• Triệu chứng tại chỗ bị rắn cắn: Dấu cắn để lại rõ nét, chảy máu hoặc bầm tím, sưng đỏ, xuất hiện bong bóng nước. Nạn nhân thường cảm thấy đau. Nếu không xử lý kịp thời, vết thương dễ bị nhiễm trùng, áp xe, thậm chí hoại tử. 
• Triệu chứng toàn thân: Sau khi bị rắn độc cắn, nạn nhân có thể cảm thấy buồn nôn, đau bụng, buồn ngủ, mệt mỏi, khó chịu trong người. 
• Triệu chứng tại hệ tim mạch: Hạ huyết áp, nhịp tim tăng/giảm bất thường, choáng váng, ngất xỉu, sốc. 
• Chảy máu: Không chỉ chảy máu tại vết thương, nạn nhân bị rắn độc cắn đôi khi còn ho liên tục hoặc đi tiểu ra máu, chảy máu âm đạo, xuất huyết trong. 
• Triệu chứng của hệ thần kinh: Nọc độc xâm nhập vào cơ thể dễ khiến nạn nhân buồn ngủ, liệt toàn thân, không thể giao tiếp, khó nuốt, mất khứu giác. 
• Triệu chứng liên quan đến suy giảm chức năng thận: Tiểu ít hoặc vô niệu, nước tiểu lẫn máu.
• Vỡ cơ toàn thân: Nạn nhân bị đau nhức cơ, cứng hàm, thậm chí là suy thận cấp. 

Vết thương do rắn độc cắn thường bị sưng đau, chảy máu 

Trường hợp bị nọc độc phun vào mắt, nạn nhân có thể cảm thấy đau giống như bị kim chích, bỏng rát khó chịu, chảy nước mắt, sưng mí mắt, nhạy cảm với ánh sáng,... Nếu không xử lý kịp thời, nạn nhân có nguy cơ bị suy giảm thị lực nghiêm trọng, có thể dẫn đến mù lòa. 

Bên cạnh triệu chứng tức thời, nạn nhân bị rắn cắn có thể phải đối mặt với các di chứng về sau như viêm loét mạn tính, viêm cơ xương khớp, suy thận. Không những vậy, nhiều nạn nhân còn bị cắt cụt chi do hoại tử, không được cấp cứu kịp thời. 

3. Cách sơ cứu khi bị rắn cắn

Việc nắm được cách sơ cứu khi bị rắn cắn là rất cần thiết. Trường hợp bắt gặp nạn nhân bị rắn cắn, bạn có thể tiến hành sơ cứu theo hướng dẫn sau: 

• Bước 1: Trấn an nạn nhân, ghi nhớ hoặc chụp lại hình ảnh con rắn đã tấn công. 
• Bước 2: Cởi bỏ trang sức tại bên tay hoặc bên chân bị rắn cắn (nếu có) để tránh gây chèn ép khi băng bó vết thương. 
• Bước 3: Dùng băng nẹp để cố định tay hoặc chân bị rắn cắn (càng cử động nhiều, nọc độc lại càng xâm nhập nhanh vào cơ thể).
• Bước 4: Sử dụng dây chun hoặc vải co giãn để băng vết thương, cố định nẹp. 
• Bước 5: Trường hợp nạn nhân ngừng thở, bạn nên tiến hành hô hấp nhân tạo. 
• Bước 6: Gọi cấp cứu, đưa nạn nhân đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt. Khi nạn nhân được đưa đến cơ sở y tế, bạn cần mô tả lại đặc điểm hoặc cho bác sĩ xem hình ảnh con rắn đã tấn công. 

Trong quá trình sơ cứu, bạn có thể rửa vết cắn dưới vòi nước sạch với xà phòng rồi sát trùng. 

Cách sơ cứu khi bị rắn cắn là một trong những kỹ năng sinh tồn cơ bản

Lưu ý, nếu nạn nhân bị rắn lục cắn, bạn không nên áp dụng biện pháp băng ép, tránh để tình trạng tổn thương trầm trọng hơn.

4. Những điều không nên làm trong quá trình sơ cứu

Trong quá trình sơ cấp cứu cho nạn nhân bị rắn cắn, bạn không nên làm những việc sau: 

• Băng garo quá chặt: Khi băng garo chặt đồng nghĩa với việc máu sẽ khó lưu thông, tăng nguy cơ hoại tử khiến nạn nhân phải tháo chi. Thậm chí, nọc độc khi đó có thể dồn về tim, đe dọa tính mạng nạn nhân. 
• Rạch, trích vết thương: Nếu xử lý không đúng cách, bạn không những không hút được nọc độc của rắn mà còn khiến vết thương thêm trầm trọng, tăng nguy cơ nhiễm trùng, nguy hiểm đến tính mạng của nạn nhân. 
• Chườm đá lạnh, bôi thuốc hoặc đắp lá lên vết thương: Nếu không có sự hướng dẫn của bác sĩ, bạn tuyệt đối không nên xử lý vết thương theo những cách này. 
• Cho nạn nhân uống rượu hoặc đồ uống chứa caffein: Bởi các loại đồ uống này dễ khiến nọc độc xâm nhập và tác động đến cơ thể nhanh hơn. 
• Liều lĩnh bắt hoặc giết rắn: Thay vì bắt hoặc giết rắn, bạn nên tìm cách ghi nhớ hoặc chụp lại. Vì nếu mạo hiểm bắt, giết rắn, bạn có thể bị tấn công ngược lại. 

Bạn tuyệt đối không chườm đá lạnh hoặc đắp lá lên vết thương khi sơ cứu cho người bị rắn cắn 

5. Cách phòng ngừa rắn cắn 

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị rắn cắn, nhất là những người sống ở khu vực rừng núi. Để chủ động phòng ngừa tai nạn này, bạn cần lưu ý: 

• Luôn đi ủng, đội mũ rộng vành và mang đồ bảo hộ đi làm vườn hoặc leo núi. 
• Nếu phải ra ngoài vào ban đêm, bạn nên cầm theo đèn pin để soi chiếu kỹ mặt đất. 
• Không nên đi một mình vào khu vực hoang vắng, bụi rậm. 
• Thu dọn nhà cửa thường xuyên, loại bỏ những nơi rắn có thể trú ẩn. 
• Rắc bột diệt rắn quanh vườn, những nơi rắn có thể trú ẩn. 
• Nuôi chó hoặc mèo để xua đuổi rắn trong nhà. 
• Bịt kín các khe hở quanh nhà, nơi rắn có thể xâm nhập. 
• Không thò tay vào lỗ đất lạ, bụi rậm hoặc hốc cây. 
• Tuyệt đối không chủ động khiêu khích khi đối mặt với rắn. 

Khi đi làm đồng, bạn phải luôn đi ủng để phòng ngừa rắn cắn

Như vậy, MEDLATEC vừa hướng dẫn bạn cách sơ cứu khi bị rắn cắn. Trường hợp không may bị rắn tấn công, bạn cần nhanh chóng nhờ người trợ giúp, đưa đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt. Ngoài ra, để được tư vấn và hỗ trợ cụ thể hơn, Quý khách có thể liên hệ với Hệ thống Y tế MEDLATEC thông qua tổng đài 1900 56 56 56.