1. Suy hô hấp là gì?

Suy hô hấp là tình trạng mà hệ hô hấp không còn đảm bảo được chức năng trao đổi khí bình thường, tức là không cung cấp đủ oxy cho máu hoặc không loại bỏ được khí CO₂ ra khỏi cơ thể. Đây là một cấp cứu y khoa nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Suy hô hấp gây tắc nghẽn đường thở, khó thở, thở nhanh và thở gấp

Dựa trên diễn tiến, suy hô hấp được chia thành hai loại chính:

• Suy hô hấp cấp tính: Xảy ra đột ngột trong thời gian ngắn, thường do các nguyên nhân như viêm phổi nặng, tắc nghẽn đường thở, chấn thương ngực, hoặc ngộ độc. Bệnh nhân thường có biểu hiện rõ rệt như khó thở dữ dội, tím tái, thay đổi tri giác và cần được cấp cứu ngay.
• Suy hô hấp mạn tính: Phát triển chậm hơn và thường liên quan đến các bệnh lý kéo dài như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), xơ phổi hoặc các bệnh thần kinh cơ. Người bệnh có thể thích nghi phần nào với tình trạng thiếu oxy, nhưng vẫn cần theo dõi và chăm sóc y tế thường xuyên để tránh diễn tiến nặng.

Ngoài ra, suy hô hấp còn được phân loại theo cơ chế bệnh sinh thành:

• Tuýp I (thiếu oxy máu): Thường gặp trong các bệnh lý về phổi như viêm phổi, phù phổi cấp.
• Tuýp II (tăng CO₂ máu): Liên quan đến các rối loạn kiểm soát hô hấp hoặc giảm thông khí, thường thấy ở bệnh nhân COPD, tổn thương thần kinh cơ.

Việc phân loại suy hô hấp giúp bác sĩ xác định nguyên nhân, tiên lượng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Đối với người nhà bệnh nhân, hiểu rõ các dạng suy hô hấp cũng là nền tảng để tham gia hỗ trợ và chăm sóc người bệnh hiệu quả hơn.

2. Hướng dẫn cách chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp

Chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp cần được thực hiện đúng cách và tùy theo mức độ bệnh, có thể chia thành 2 nhóm chính: chăm sóc tại bệnh viện và chăm sóc tại nhà.

Chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp cần được thực hiện đúng cách và tùy theo mức độ bệnh

2.1. Chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp tại bệnh viện

Đây là giai đoạn điều trị tích cực, nơi bệnh nhân cần được theo dõi liên tục và can thiệp y tế kịp thời để duy trì chức năng hô hấp. Các bác sĩ và y tá cần lưu ý:

- Theo dõi chỉ số sinh tồn thường xuyên của bệnh nhân như: SpO₂, nhịp thở, mạch, huyết áp, tri giác.

- Hỗ trợ cho bệnh nhân hô hấp theo chỉ định:

• Thở oxy (gọng mũi, mặt nạ).
• Thở máy không xâm lấn hoặc xâm lấn nếu cần.

- Chăm sóc đường thở cho người bệnh:

• Hút đờm đúng kỹ thuật.
• Vỗ rung lồng ngực giúp dẫn lưu dịch tiết.

- Tư thế cho bệnh nhân nằm hợp lý:

• Kê đầu cao từ 30-45 độ.
• Thay đổi tư thế mỗi 2-3 giờ để phòng loét tì đè.

- Đảm bảo dinh dưỡng và nước - điện giải cho người bệnh:

• Ăn uống đủ năng lượng, dễ tiêu, giàu protein.
• Truyền dịch, bổ sung điện giải nếu có chỉ định.

- Hỗ trợ tâm lý cho người bệnh:

• Trấn an, giao tiếp nhẹ nhàng.
• Giải thích quy trình điều trị để giảm lo lắng.

2.2. Chăm sóc tại nhà

Sau khi xuất viện hoặc trong trường hợp suy hô hấp mạn tính, chăm sóc tại nhà là yếu tố then chốt giúp bệnh nhân suy hô hấp duy trì ổn định và phòng ngừa tái phát. Vì vậy, người nhà bệnh nhân cần chú ý:

- Theo dõi tình trạng người bệnh mỗi ngày: Quan sát dấu hiệu khó thở, mệt mỏi, tím môi, ho đờm kéo dài và chỉ số SpO₂ giảm dưới 92%.

- Sử dụng thiết bị y tế đúng cách: Sử dụng máy tạo oxy, máy đo SpO₂ cầm tay, máy khí dung cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.

- Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý cho người bệnh:

• Bữa ăn đầy đủ đạm, vitamin, chất xơ.
• Tránh đồ ăn gây đầy hơi, khó tiêu.

- Tập luyện phục hồi chức năng hô hấp:

• Cho người bệnh thổi bóng, thở bụng, đi bộ nhẹ.
• Tập mỗi ngày từ 10-15 phút tùy khả năng.

- Giữ môi trường sống sạch sẽ:

• Tránh khói thuốc, bụi mịn, hóa chất
• Vệ sinh phòng, thay ga gối định kỳ

- Chủ động liên hệ bác sĩ khi người bệnh có bất thường:

• khó thở tăng, SpO₂ giảm, không ăn uống được.
• Có dấu hiệu rối loạn tri giác, mệt mỏi bất thường.

3. Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp

Chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp không chỉ đòi hỏi kỹ năng và kiến thức y tế, mà còn yêu cầu sự kiên nhẫn, tinh tế và khả năng xử lý tình huống linh hoạt. Dưới đây là những lưu ý quan trọng người chăm sóc cần ghi nhớ để đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn cho người bệnh:

• Luôn theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn: Đặc biệt là nhịp thở, SpO₂ và mức độ tỉnh táo. Bất kỳ sự thay đổi bất thường nào cũng cần được xử lý hoặc báo bác sĩ kịp thời.
• Không tự ý thay đổi liều thuốc hoặc ngưng thuốc: Việc sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc giãn phế quản, kháng sinh, hoặc corticosteroid cần tuân thủ đúng phác đồ điều trị. Tự ý điều chỉnh có thể gây nguy hiểm.
• Giữ tinh thần người bệnh ổn định: Suy hô hấp dễ khiến bệnh nhân lo lắng, hoảng sợ vì cảm giác khó thở. Giao tiếp nhẹ nhàng, tạo môi trường yên tĩnh, thoáng khí sẽ giúp họ ổn định tâm lý hơn.
• Luôn đảm bảo thông thoáng đường thở: Hạn chế để người bệnh nằm quá lâu một tư thế, chú ý đến việc hút đờm đúng kỹ thuật, giữ vùng mũi - họng sạch sẽ để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Chăm sóc cá nhân đúng cách: Giữ vệ sinh cơ thể, răng miệng và vùng da tỳ đè. Những việc tưởng chừng đơn giản này giúp phòng tránh loét, viêm nhiễm và giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn.
• Chế độ ăn phù hợp với khả năng hô hấp: Không ép ăn quá nhiều trong một lần, ưu tiên thức ăn mềm, dễ nuốt và dễ tiêu. Tránh ăn khi người bệnh đang mệt hoặc khó thở.
• Sẵn sàng ứng phó với tình huống cấp cứu: Người chăm sóc nên được hướng dẫn cách nhận biết các dấu hiệu ngưng thở, tụt SpO₂ đột ngột, và biết cách gọi cấp cứu, hỗ trợ sơ cứu ban đầu nếu cần.

Người nhà chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp nên cho bệnh nhân ăn thức ăn mềm, dễ nuốt và dễ tiêu

Những lưu ý trên không chỉ giúp người bệnh phục hồi tốt hơn mà còn giảm thiểu tối đa các biến chứng có thể xảy ra trong quá trình điều trị và chăm sóc bệnh nhân suy hô hấp.

Như vậy, suy hô hấp là một tình trạng nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người bệnh được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Hy vọng những hướng dẫn trong bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cách đồng hành cùng người thân trong hành trình điều trị. Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu, theo dõi tại nhà hoặc hỗ trợ y tế kịp thời, hãy liên hệ ngay với Hệ thống Y tế MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được hỗ trợ bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và dịch vụ y tế tận tâm, chuyên nghiệp.