1. Đặc điểm sinh học của cây báng

Cây báng (đác, búng báng, đao rừng), thuộc họ Cau, tên khoa học: Arenga saccharifera Labill. Đây là loài thực vật thân cột, cao khoảng 7 - 10m, đường kính thân 30cm, thân trên có bó sợi màu đen bao phủ.

Lá cây báng dài khoảng 3 - 5m, to tương đương lá dừa, hình xẻ lông chim, mọc tập trung ở thân, mặt trên xanh lục mặt dưới trắng như phấn. Lá rụng khi già để lại vết trên thân cây.

Hoa báng hình bông mo, mọc thành cụm giữa kẽ lá tạo thành bông mo với nhiều nhánh mọc dài, trĩu xuống dưới. Hoa cái chứa 3 lá đài, hoa đực chứa nhiều nhị. Quả báng hình cầu, màu vàng nâu nhạt, dài 3 - 5cm, có hạt màu trắng đục và chứa nước gây ngứa.

Hạt báng

2. Bộ phận sử dụng làm dược liệu và cách sơ chế cây báng

Dân gian thường dùng rễ, thân và quả cây báng làm dược liệu hoặc thực phẩm. Đặc biệt, phần bột thu được từ lõi ở thân cây có thể làm lương thực. Vào thời điểm cây bắt đầu ra hoa, người ta sẽ chặt nửa thân để lấy phần bột này, giã nhỏ, lọc để lấy phần tinh bột sau đó đem sấy hoặc phơi phô dùng dần. Phần nõn thu được sau khi bóc vỏ cây sẽ được thái mỏng, luộc để nấu canh hoặc xào.

Nước tiết từ cây báng được thu hoạch bằng cách chặt mo hoa và thu phần nước chảy ra từ đó. Dùng phần nước thu được đem cô đặc làm đường hoặc ngâm men để tạo thành rượu.

Quả báng được đốt cháy để thu lấy phần hạt. Hạt báng trong, giòn, ngọt, có thể dùng chế biến món ăn. 

3. Công dụng của cây báng theo kinh nghiệm dân gian

Cây báng thường xuất hiện trong các bài thuốc dân gian với công dụng:

3.1. Hỗ trợ tiêu hóa

Nhờ đặc tính nhuận tràng nhẹ, cây báng giúp giảm táo bón, đầy hơi và khó tiêu. Sau bữa ăn nhiều dầu mỡ hoặc rượu bia, dùng cây báng sắc nước để uống có thể giảm cảm giác khó chịu.

3.2. Giảm phù thũng, lợi tiểu

Cây báng được dân gian dùng như một loại thảo dược giúp thanh nhiệt, lợi tiểu, nhờ đó làm giảm tình trạng phù nề, ứ dịch. Khi uống nước sắc từ cây báng hoặc nấu canh cùng thảo dược khác, cây báng sẽ giúp cơ thể đào thải bớt nước dư thừa, nhờ đó giảm cảm giác căng bụng hay phù nề mức độ nhẹ ở tay chân hay mặt.

3.3. Cải thiện chức năng gan - mật

Cây báng có tính mát, được dùng để giảm nóng trong và Hỗ trợ tiêu hóa, từ đó gián tiếp giúp cải thiện chức năng gan - mật. Người dân thường nấu nước sắc từ thân hoặc lõi cây, uống như một loại đồ uống giải nhiệt sau khi ăn nhiều dầu mỡ hoặc uống rượu bia. 

Uống nước nấu từ cây báng có thể cải thiện chức năng gan

3.4. Thanh nhiệt, hạ sốt

Do có tính mát nên cây báng cũng được dùng để thanh nhiệt, hỗ trợ hạ sốt. Người ta thường nấu lõi của thân cây hoặc nhựa cây làm canh hoặc nước uống.

4. Cách dân gian sử dụng cây báng 

Dân gian thường dùng các bộ phận của cây báng theo những cách sau:

4.1. Nấu canh

Một số vùng sử dụng cây báng như rau xanh trong bữa ăn để giải nhiệt. Muốn nấu món canh này bạn chỉ cần:

• Chuẩn bị nguyên liệu: 100 - 150g nõn từ thân cây báng, cắt thành khúc 3 - 4cm, 50g tôm khô hoặc thịt băm, gia vị, hành.
• Cách thực hiện: Phi hành vàng sau đó cho tôm hoặc thịt vào xào sơ qua rồi cho nước vào, đợi đến khi nước sôi thì cho báng vào nồi, nấu thêm 3 - 5 phút, nêm gia vị vừa ăn và tắt bếp. 

4.2. Luộc

Bạn có thể dùng 100 - 200g nõn từ thân cây báng đem luộc trong 3 - 4 phút cùng với một chút muối sau đó vớt ra để ráo và chấm ăn cùng muối vừng lạc như các món luộc thông thường.

4.3. Rim hạt 

Rửa sạch 1kg hạt báng để loại bỏ phần nhớt sau đó đem luộc sơ, vớt ra cho ráo nước rồi ướp với 300g đường, thêm loại trái cây yêu thích hoặc lá dứa vào, để khoảng 30 - 60 phút. Sau cùng, bạn rim phần nguyên liệu đã chuẩn bị trên bếp cho đến khi hạt báng săn lại là có thể dùng để ăn.

Hạt báng rim dứa

5. Lưu ý khi sử dụng cây báng 

Muốn sử dụng cây báng an toàn, bạn nên chú ý một số vấn đề sau:

5.1. Hàm lượng sử dụng

Cây báng có tác dụng mát, lợi tiểu và hỗ trợ tiêu hóa nhẹ, nhưng nếu dùng quá nhiều có thể gây tiêu chảy, mất nước, đau bụng, hạ kali máu, ảnh hưởng đến thận. Vì thế, chỉ nên dùng 50 - 70g/ngày (cây tươi) hoặc 20 - 30g/ngày (cây khô) và tối đa chỉ nên dùng 2 ngày liên tiếp, không dùng hàng ngày.

5.2. Một số trường hợp cần thận trọng

Thận trọng khi sử dụng cây báng đối với người bị xơ gan, suy thận, viêm thận,... vì công dụng lợi tiểu của loài cây này có thể gây gánh nặng cho cơ quan nội tạng. 

Không dùng cây báng cho:

• Phụ nữ đang cho con bú, thai phụ.
• Người có tiền sử hạ huyết áp.
• Người đang dùng thuốc điều trị bệnh tim hoặc thuốc lợi tiểu.
• Người đang có vấn đề về tiêu hóa (tiêu chảy, đại tiện lỏng).
• Người có cơ địa dị ứng.

Mặc dù cây báng có thể hỗ trợ thanh nhiệt, cải thiện tiêu hóa, lợi tiểu,... nhưng chỉ nên xem đây là thực phẩm bổ trợ với hàm lượng phù hợp. Người có vấn đề về sức khỏe muốn dùng cây báng nên hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn an toàn. 

Mọi bài thuốc sử dụng cây báng theo kinh nghiệm dân gian hiện vẫn chưa có bằng chứng khoa học về tính an toàn và hiệu quả. Để được chữa trị tốt nhất, người bệnh hãy thăm khám bác sĩ chuyên khoa, tìm ra nguyên nhân chính xác cho vấn đề sức khỏe của mình.

Quý khách hàng có nhu cầu đặt lịch khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56 để được hỗ trợ nhanh chóng.