1. Đặc điểm hình thái và khu vực phân bố của cây gạc nai

Cây gạc nai được biết đến với danh pháp khoa học Ceratopteris thalictroides (L.) Brongn. Đây là loài thực vật thuộc họ Ceratopteridaceae. Dưới đây là phần khái quát thông tin về đặc điểm hình thái và khu vực phân bố chủ yếu. 

1.1. Đặc điểm hình thái 

Không khó để bạn phân biệt cây gạc nai với những loài thực vật khác. Bởi loài cây này có đặc điểm hình thái tương đối đặc trưng, dễ nhận biết. Cụ thể như: 

• Thân: Mọc khá thẳng, thân và rễ gạc nai ngắn. 
• Lá: Mọc thành từng túm, lá cây gần tương tự như ngọn giáo. Trong đó, phần đáy cuống tương đối dày, lá xốp và mọng nước. Lá của loài cây này gần tương tự như sừng hươu nai. Phần phiến lá dựng thẳng, chứa túi bào tử. Lúc còn non, phiến lá vẫn còn hơi khứa. Đến khi già đi, phiến lá dần xẻ như lông chim. 
• Túi bào tử: Dạng hình cầu, không có cuống. Nếu quan sát kỹ, bạn có thể thấy rõ bốn cạnh vàng nhạt. Cứ vào tháng 6 đến tháng 8 hằng năm, cây lại phát tán sinh sản. 

Cận cảnh lá gạc nai 

Cây gạc nai phát triển theo từng cụm, tại khu vực đất trũng thấp như ruộng, bờ suối, đầm lầy, nơi thường xuyên ẩm ướt và có bóng râm. Loài thực vật này có khả năng đâm chồi, sản sinh cây mới từ nhánh gốc. Nếu gặp môi trường thuận lợi, chúng sẽ sinh trưởng nhanh, hình thành khóm lớn. Với túi bào tử tại phiến lá, gạc nai hoàn toàn có thể sản sinh tự nhiên một cách dễ dàng. 

1.2. Khu vực phân bố

Cho đến nay, các nhà khoa học đã tìm ra 8 loài thuộc chi Ceratopteris Brongn, chúng phát triển mạnh tại khu vực khí hậu nhiệt đới. Trong đó, Thái Lan, Ấn Độ và miền Nam Trung Quốc là khu vực tập trung khá nhiều cây gạc nai. 

Tại Việt Nam, gạc nai chủ yếu phân bố tại khu vực miền núi, vùng trung du. Vùng núi Tam Đảo thuộc tỉnh Vĩnh Phúc, Ba Vì, vùng chùa Hương tại Hà Tây, Cao Bằng,... là những khu vực có điều kiện thời tiết thuận lợi để cây gạc nai sinh trưởng mạnh. 

Cây gạc nai phát triển mạnh tại những vùng đất ẩm, trũng thấp 

2. Phân tích thành phần hóa học 

Cây gạc nai có chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe như nhóm các hợp chất hữu cơ (Flavonoid, Alkaloid, Phenolic acid...) có tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, bảo vệ tế bào gan, ngoài ra còn có vitamin C, Caroten (một tiền chất của vitamin A),... Loài cây này chủ yếu được tận dụng làm thức ăn cho vật nuôi. Đôi khi nó cũng được sử dụng như một loại rau. Tại nhiều nơi, người ta còn trồng gạc nai để làm cảnh, trang trí bể nuôi cá, hồ thủy sinh. 

Trong đó, gạc nai non có thể chế biến thành nhiều món như món xào, salad, nấu canh,... Khi ăn, bạn sẽ cảm nhận rõ độ giòn, thanh mát. Tuy nhiên khi sử dụng gạc nai, bạn cần sơ chế kỹ. Bởi cây phát triển trong môi trường bờ suối, ven ao, ruộng đồng có nguy cơ bị nhiễm ký sinh trùng. 

Bên cạnh dùng như một loại rau, gạc nai còn được phơi khô, dùng làm thuốc chữa bệnh, trị độc, tùy trường hợp. 

Cây gạc nai có chứa vitamin C 

3. Công dụng của cây gạc nai

Theo Đông y, cây gạc nai là thành phần quan trọng trong nhiều bài thuốc giải độc, đặc biệt là trị rắn cắn và hỗ trợ kiểm soát triệu chứng hen suyễn. Theo đó, gạc nai thường được sắc thành nước uống với liều lượng từ 15 đến 30g/ngày. Trong một số trường hợp, người ta còn dùng cây gạc nai đắp lên vùng da bị tổn thương. 

Tại Trung Quốc, loài cây này là thành phần trong một số loại thuốc điều trị chứng đờm tích, ho hoặc lên cơn hen, cầm máu vết thương,... Hay như tại Ấn Độ và Malaysia, bộ phận của cây có thể sử dụng để chữa trị bệnh lý da liễu. 

Gạc nai thường được phối hợp cùng với các loại thảo dược khác như dây mơ hồng, khổ qua, nhân trần, cúc vạn thọ,... tùy yêu cầu điều trị. 

Cây gạc nai có thể được sử dụng để điều trị vết thương do rắn cắn 

Lưu ý rằng các tác dụng của cây gạc nai đề cập trong phần trên đây chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho tư vấn của bác sĩ, thầy thuốc chuyên môn. Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ loại cây này, bạn hãy kiểm tra tình hình sức khỏe, đồng thời tham khảo tư vấn của bác sĩ. 

4. Có nên áp dụng bài thuốc từ cây gạc nai tại nhà không? 

Hiện nay, công dụng của cây gạc nai trong hỗ trợ điều trị bệnh lý, giải độc chủ yếu vẫn chỉ mang tính chất dân gian truyền miệng, chưa có nghiên cứu khoa học chứng minh cụ thể. Do đó nếu gặp vấn đề về sức khỏe hoặc không may bị rắn cắn, bạn không nên tự ý điều trị tại nhà bằng bất kỳ bài thuốc nào từ gạc nai. 

Thay vào đó, bạn nên tìm đến các cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra xác định nguyên nhân, tư vấn điều trị kịp thời. Nếu đang gặp vấn đề về sức khỏe và băn khoăn không biết lựa chọn cơ sở y tế nào uy tín, bạn có thể tham khảo và lựa chọn Hệ thống Y tế MEDLATEC, đơn vị đã hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cộng đồng gần 30 năm. 

Không chỉ quy tụ chuyên gia, bác sĩ giỏi, MEDLATEC còn sở hữu Trung tâm Xét nghiệm chuẩn quốc tế ISO 15189:2022, cùng chứng chỉ CAP của Hội Bệnh học Hoa Kỳ. Đơn vị có thể thực hiện các xét nghiệm phân tích chuyên sâu, hỗ trợ hiệu quả công tác chẩn đoán, đánh giá tình hình bệnh lý. 

Bên cạnh đó, MEDLATEC còn có hệ thống trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như máy siêu âm, nội soi, chụp X-quang, CT scan, cộng hưởng từ MRI,... nhập khẩu từ Đức, Thụy Sĩ và Hoa Kỳ. 

Bạn không nên tự ý áp dụng bài thuốc từ cây gạc nai 

Sau những chia sẻ trên đây, bạn chắc hẳn đã nắm rõ đặc điểm và công dụng chính của cây gạc nai. Loài thực vật này phát triển mạnh tại vùng trũng thấp, ẩm ướt. Toàn bộ các bộ phận trên cây thường được tận dụng để làm thuốc. Nếu cần tìm hiểu thêm về một số bài thuốc hoặc đặt lịch kiểm tra tình hình sức khỏe, Quý khách vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được tư vấn hỗ trợ 24/7.