1. Siêu âm cơ xương khớp là gì

1.1. Nguyên lý

Siêu âm cơ xương khớp là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng âm tần số cao giúp các bác sĩ nhìn thấy được hình ảnh kết cấu cơ, xương, khớp, gân, dây chằng và dây thần kinh của bệnh nhân ở độ phân giải sắc nét; từ đó đưa ra các chẩn đoán và lên phác đồ điều trị phù hợp.

Hình 01: Siêu âm chẩn đoán bệnh lý khớp gối

1.2. Ưu điểm

• Siêu âm cơ xương khớp đem lại rất nhiều lợi ích cho cả bệnh nhân và bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và điều trị, trong đó bao gồm:
• Không xâm lấn: Siêu âm là một thủ thuật không xâm lấn (không dùng kim tiêm hoặc dao phẫu thuật), không gây chảy máu, không cần gây tê, gây mê, không gây đau đớn và không cần nghỉ dưỡng.
• Tiết kiệm thời gian: Quy trình siêu âm khớp diễn ra nhanh hơn chụp cộng hưởng từ MRI rất nhiều, chỉ kéo dài khoảng 20-30 phút cho mỗi lần siêu âm.
• Tiết kiệm chi phí: Với mức chi phí chỉ từ vài trăm nghìn đồng, siêu âm được phổ biến rộng rãi, dễ dàng sử dụng và ít tốn kém hơn hầu hết các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp X-Quang, chụp CT, chụp cộng hưởng từ MRI.
• An toàn tuyệt đối: Siêu âm cơ xương khớp không sử dụng tia bức xạ như tia X, tia Gamma và tia Beta như trong chụp X-Quang nên không gây biến chứng hay tác dụng phụ cho bệnh nhân. Nhờ đó siêu âm có thể được tiến hành trên thai nhi, trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai mà không lo để lại biến chứng hay gây dị tật thai nhi.
• Hiệu quả cao: Quét siêu âm có thể cho được chất lượng hình ảnh mô mềm rất rõ ràng mà công nghệ X-Quang không thể quan sát được. Ngoài ra, so với chụp cộng hưởng từ MRI thì siêu âm xương khớp có thể cung cấp hình ảnh cấu trúc mô mềm như gân và dây thần kinh chi tiết hơn.
• Hình ảnh động: Siêu âm cung cấp hình ảnh động theo thời gian thực (gần giống như xem video). Điều này làm cho nó trở thành một phương pháp toàn diện để:
• Theo dõi sự phối hợp chuyển động của cơ, xương, khớp, gân hoặc tứ chi.
• Theo dõi dòng lưu chuyển của chất lỏng như máu, dịch khớp để xác định điểm tắc nghẽn, khối u, vết nứt gãy, vết mẻ cơ xương khớp.
• Định hướng cho các thủ thuật xâm lấn khác như lấy mẫu sinh thiết bằng kim và hút chất lỏng.
• Dành cho mọi người: Bệnh nhân mắc hội chứng sợ không gian kín hoặc mang trong mình một số loại cấy ghép như máy tạo nhịp tim (có chứa kim loại) sẽ không an toàn khi nằm trong từ trường mạnh của máy chụp cộng hưởng từ (MRI); tuy nhiên, bệnh nhân hoàn toàn có thể được siêu âm cơ xương khớp một cách an toàn.
• Thân thiện với trẻ nhỏ: Siêu âm cơ xương khớp không yêu cầu bệnh nhân nằm yên bất động hoàn toàn, cho phép chụp hình trẻ sơ sinh mà không cần dùng thuốc an thần

1.3. Hạn chế

Siêu âm cơ xương khớp cũng có những hạn chế nhất định:

• Sóng siêu âm không thể truyền qua không khí hoặc xương, vì vậy siêu âm không hiệu quả trong việc chẩn đoán các tổn thương nội khớp sâu trong xương hay vùng phổi, vùng đầu.
• Siêu âm không thể cho biết liệu một khối u có phải là ung thư hay không.
• Siêu âm khớp cũng không thể nhìn thấy các vật thể nằm quá sâu trong cơ thể con người như tủy sống, hệ thần kinh trung ương, các tuyến sinh học.

Vì thế, để thăm khám các khu vực này, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh khác, chẳng hạn như nội soi, chụp CT hoặc MRI hoặc chụp X-Quang.

2. Ứng dụng

2.1. Ứng dụng trong chẩn đoán

• Siêu âm ở gân, khớp, cơ bắp, dây chằng giúp đánh giá tình trạng chấn thương, viêm và thoái hóa cấu trúc cơ xương.
• Siêu âm tại vai và gân Achilles mắt cá chân để chẩn đoán rách gân, viêm gân.
• Phát hiện các vết rách hoặc tình trạng bong gân cơ, dây chằng.
• Nhanh chóng phát hiện sự hiện diện của các khối mô mềm có đường kính nhỏ hơn 5cm.
• Phát hiện chính xác tình trạng tích tụ chất lỏng gây tràn dịch khớp, trong mô mềm, gây tổn thương thần kinh ngoại biên, viêm màng hoạt dịch.
• Công cụ chẩn đoán khối u mô mềm lành và ác tính, u nang hạch, thoát vị đem lại hình ảnh có chất lượng cao.
• Tìm ra những thay đổi bệnh lý có liên quan đến một số bệnh như hội chứng ống cổ tay, viêm khớp dạng thấp.
• Phát hiện tình trạng trật khớp hay tích tụ chất lỏng tại khớp hông hoặc cơ cổ, khối mô mềm.
• Siêu âm sử dụng hình ảnh Doppler màu hoặc hình ảnh dòng chảy màu sẽ phát hiện lưu lượng máu tăng cao trong mô mềm từ đó giúp giúp chẩn đoán các ổ viêm.

Ngoài ra siêu âm tại cơ xương khớp còn chẩn đoán các tổn thương gân cơ từ đó giúp định hướng chỉ định một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác như MRI.

Hình 02: Hình ảnh bệnh lý khớp gối trên siêu âm

2.2. Ứng dụng trong điều trị

Nhiều người biết đến xương khớp như một kĩ thuật chẩn đoán bệnh lý mà không biết rằng nó cũng được ứng dụng rộng rãi để điều trị bệnh. Nói cụ thể hơn thì phương pháp này được dùng để điều trị đau khớp, hút dịch từ một vùng cụ thể bằng cách hướng kim trong khi tiêm vào các khớp hoặc mô mềm lân cận. Ngoài ra, nhờ siêu âm mà quá trình chữa bệnh sau điều trị dễ dàng hình dung hơn và nó cũng hỗ trợ tích cực cho việc theo dõi diễn tiến bệnh và hướng dẫn chọc hút sinh thiết

Hình 03: Hình ảnh tiêm nong khớp vai dưới hướng dẫn siêu âm