1. Vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis có đặc điểm gì?

Vi khuẩn Neisseria meningitidis hay còn gọi là não mô cầu là tác nhân chính gây ra bệnh viêm màng não ở trẻ nhỏ. Đây là một bệnh lý vô cùng nguy hiểm, nếu không điều trị đúng cách sẽ gây ra rất nhiều biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến hệ thần kinh, tiêu hóa, hô hấp,... thậm chí tử vong.

Hình 1: Vi khuẩn Neisseria meningitidis.

Đặc điểm của vi khuẩn này đó là :

- Dưới kính hiển vi, vi khuẩn có dạng song cầu hình hạt cà phê thường đứng với nhau thành đôi hoặc có thể từng đám nhỏ, bắt màu hồng Gram âm.

- Vi khuẩn có sức đề kháng kém, dễ bị tiêu diệt ở nhiệt độ 50 độ C trong vòng 5 phút hoặc 100 độ C trong vòng 30 giây.

- Dựa vào cấu trúc của lớp kháng nguyên vỏ người ta chia vi khuẩn các nhóm như A, B, C, D, W-135, X, Y và Z. Trong đó nhóm A, B, C là ba nhóm thường gặp nhất ở Việt Nam.

- Vi khuẩn này thường tìm thấy ở vùng họng và mũi của con người, đặc biệt ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. 

Những người mang vi khuẩn Neisseria meningitidis có thể không xuất hiện triệu chứng lâm sàng, một số trường hợp vi khuẩn tự biến mất sau một thời gian ngắn và cơ thể sinh miễn dịch. Số còn lại vi khuẩn sẽ đi vào máu, đến gây bệnh tại vùng tiêu hóa, hô hấp, lan truyền đến hệ thần kinh và gây viêm màng não.

Bệnh lây lan trong cộng đồng qua đường hô hấp, tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, dịch tiết có chứa vi khuẩn. Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh, tuy nhiên trẻ nhỏ dưới 5 tuổi được coi là đối tượng có nguy cơ cao bị viêm màng não mô cầu.

2. Vi khuẩn Neisseria meningitidis gây bệnh viêm màng não có biểu hiện như thế nào?

Bệnh viêm màng não do não mô cầu chỉ lây lan giữa người với người và có thời gian ủ bệnh khoảng 4 ngày. Những hành động như ho, hắt hơi, hôn, tiếp xúc với dịch tiết, sử dụng chung đồ dùng vệ sinh cá nhân với người bệnh chính là nguy cơ dẫn đến lây nhiễm vi khuẩn Neisseria meningitidis. 

Người bị viêm màng não mô cầu thường sẽ xuất hiện những triệu chứng lâm sàng như sau:

- Sốt cao đột ngột 38 - 39 độ C, cảm thấy đau đầu dữ dội, rát họng, chảy nước mũi.

- Cứng cổ và gáy.

- Nôn, buồn nôn, toàn thân đau mỏi cơ khớp.

- Tinh thần bị lú lẫn, hoảng loạn, co giật và hôn mê, rối loạn các chức năng não.

- Có dấu hiệu sợ ánh sáng.

- Bắt đầu xuất hiện các ban xuất huyết đặc trưng sau vài giờ khởi phát bệnh hoặc sau vài ngày. Các vết ban xuất hiện đầu tiên ở chân sau đó lan ra toàn cơ thể. Kích thước thay đổi dần từ vết nhỏ đến những mảng xuất huyết lớn làm bong và hoại tử da. 

Hình 2: Các mảng xuất huyết lan ra khắp cơ thể.

Đối với trẻ sơ sinh, các biểu hiện có thể sẽ không rõ rệt mà thay vào đó, trẻ quấy khóc liên tục, cơ thể lừ đừ, giảm hoạt động, nôn và có dấu hiệu co giật. Khi đó cần ngay lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để khám phát hiện bệnh kịp thời. Nếu không sẽ vô cùng nguy hiểm và đe dọa đến tính mạng.

3. Thực hiện các xét nghiệm gì để phát hiện bệnh viêm màng não mô cầu do Neisseria meningitidis?

Để chẩn đoán chính xác bệnh viêm màng não mô cầu do vi khuẩn Neisseria meningitidis, bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hành một số các xét nghiệm đặc biệt như:

Xét nghiệm dịch não tủy

Bác sĩ sẽ tiến hành kỹ thuật chọc hút dịch não tủy để đem đi phân tích, phương pháp phổ biến hiện nay đó là chọc dò tủy sống. Quan sát đại thể dịch não tủy thấy màu đục, có mủ trắng.

- Xét nghiệm sinh hóa dịch não tủy: kết quả thường cho thấy tăng nồng độ protein, giảm nồng độ glucose, xét nghiệm đếm tế bào chứa hơn 1.000 tế bào/mm3, trong đó đa số là bạch cầu hạt trung tính. 

- Xét nghiệm nhuộm soi dịch não tủy: tiến hành nhuộm Gram để tìm hình ảnh của vi khuẩn Neisseria meningitidis đó là song cầu Gram âm hình hạt cà phê nằm trong tế bào. Ngoài ra quan sát đánh giá số lượng bạch cầu và các tế bào khác.

- Xét nghiệm nuôi cấy dịch não tủy: mẫu dịch sau khi lấy được vận chuyển nhanh chóng về phòng xét nghiệm để nuôi cấy. Các chất dinh dưỡng trong môi trường sẽ kích thích sự phát triển của vi khuẩn não mô cầu. Tiến hành định danh vi khuẩn não mô cầu và làm kháng sinh đồ.

Hình 3: Nuôi cấy dịch não tủy.

- Xét nghiệm sinh học phân tử khuếch đại gen của vi khuẩn não mô cầu.

Các xét nghiệm khác 

Ngoài dịch não tủy, bác sĩ có thể yêu cầu tiến hành các xét nghiệm hỗ trợ khác như cấy máu, cấy dịch hút được từ các ban xuất huyết, xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu, các kỹ thuật cận lâm sàng khác như chụp cắt lớp vi tính CT, chụp cộng hưởng từ MRI,...

4. Có thể phòng chống bệnh viêm màng não do não mô cầu hay không?

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh lý nguy hiểm tuy nhiên chúng ta vẫn có thể chủ động phòng ngừa bệnh bằng cách:

- Tiến hành tiêm vắc xin phòng ngừa các type A, B, C đối với trẻ nhỏ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn dưới 45 tuổi. Tiêm nhắc lại theo yêu cầu quy định của Bộ Y tế. Tuy nhiên hiện nay việc tiêm vắc xin não mô cầu chưa có trong chương trình tiêm chủng quốc gia, do đó các bậc cha mẹ nên chủ đến các cơ sở y tế để tiêm theo nhu cầu.

- Đối với gia đình hoặc nơi có người bị viêm não mô cầu, cần phải tuyệt đối cách ly theo đúng quy định.

- Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bệnh, không sử dụng chung đồ vệ sinh cá nhân.

- Giữ gìn vệ sinh cơ thể và môi trường xung quanh sạch sẽ, thoáng mát.

- Tuyên truyền, nâng cao ý thức về phòng chống bệnh, theo dõi sát sao nơi cách ly người bệnh để tránh lây lan cho cộng đồng.

Hình 4:Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất phòng bệnh viêm não mô cầu.

Bệnh viêm màng não mô cầu lây lan qua đường hô hấp, do đó nếu không biết cách phòng chống và kiểm soát thì nó dễ trở thành bệnh dịch nguy hiểm. Đặc biệt nếu được phát hiện sớm thì bệnh sẽ có cơ hội chữa khỏi và tránh được sự lây nhiễm trong cộng đồng.

Bạn đọc có thể tham khảo thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán viêm não mô cầu tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Đây là một trong những cơ sở khám chữa bệnh uy tín và đặc biệt nổi tiếng với thương hiệu Xét nghiệm chính xác, nhanh chóng.

Trung tâm xét nghiệm với hệ thống các trang thiết bị hiện đại bậc nhất được nhập khẩu từ các nước tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Đức, Thụy Sỹ,... giúp đáp ứng thực hiện hàng nghìn xét nghiệm trong một thời gian ngắn. Kết quả được kiểm soát trong suốt quá trình và đảm bảo chất lượng trước khi trả về cho bệnh nhân. 

Khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm về sự hiệu quả khi khám chữa bệnh và sử dụng các dịch vụ y tế khác của MEDLATEC. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho bản thân và gia đình.