1. Đặc điểm sinh học cây sài đất

Cây sài đất (húng trám, cúc dại, ngổ núi, cúc trám) thuộc họ Cúc, là loại cây mọc hoang, thân thảo, mọc bò, thân có thể dài đến 40cm. Thân cây sài đất bao phủ lớp lông trắng. 

Lá sài đất có lông mịn ở cả hai mặt, có răng cưa ở mép, mọc đối xứng, hình bầu dục. Lá có nhiều gân, gân chính mọc nổi rõ ngay chính giữa. Hoa sài đất gồm nhiều cánh màu vàng, mọc từ đầu ngọn và nách lá. Kích thước của quả sài đất rất nhỏ, lớp vỏ bên ngoài không có lông.

Cây sài đất mọc nhiều ở Ấn Độ, Malaysia. Ở nước ta, sài đất mọc nhiều ở ven đường, bãi đất hoang,...

Cây sài đất mọc hoang ở nhiều bãi đất trống, chủ yếu được dân gian dùng chữa ngứa da, viêm họng

2. Thành phần hóa học và tác dụng chữa bệnh của cây sài đất

2.1. Thành phần hóa học

Trong thành phần của cây sài đất có nhiều hợp chất hóa học tốt cho sức khỏe như: pectin, tanin, mucin, saponin, lignin, cellulose, chlorophylle 3.75%, caroten 1.14%, phytosterol 3.75%, wedelolacton, tinh dầu,...

2.2. Công dụng của cây sài đất 

Toàn bộ cây sài đất đều có thể dùng làm dược liệu. Cây thu hoạch vào thời điểm có dược tính cao nhất là tháng 4 - 5 bằng cách cắt sát gốc để phơi khô hoặc dùng tươi. Phần gốc còn lại sẽ tiếp tục phát triển.

Theo y học cổ truyền, sài đất là dược liệu, tính mát, vị đắng nhẹ hơi chua, quy kinh vào hàng phế và can. Dược liệu này có tác dụng long đờm, kháng viêm, tiêu nhọt, giải độc, thanh nhiệt,... Chủ trị mẩn ngứa, rôm sảy, viêm tuyến vú, đau họng, huyết áp cao,... hoặc dùng để dự phòng bệnh bạch hầu, bệnh sởi,...

Y học hiện đại đã có nhiều nghiên cứu cho thấy cây sài đất có tác dụng:

- Trị bệnh ngoài da: hoạt chất phenolic trong cây sài đất có khả năng trị viêm nên có thể trị bệnh ngứa ngoài da, rôm sảy, viêm da cơ địa, eczema, mụn trứng cá,...

- Bảo vệ gan: hoạt chất demethylwedelolactone, wedelolactone có tác dụng bảo vệ chức năng gan.

- Chống viêm, kháng khuẩn, giảm đau: nhờ thành phần hoạt chất Aspirin, Morphine, Indomethacin,… 

Ngoài ra, hoạt chất isoflavone trong sài đất có thể hỗ trợ điều trị rong kinh, tình trạng thiếu hụt estrogen, xuất huyết tử cung, bảo vệ niêm mạc dạ dày, ngăn ngừa oxy hóa,... 

3. Bài thuốc chữa bệnh với dược liệu cây sài đất và lưu ý khi sử dụng

3.1. Bài thuốc chữa bệnh dùng cây sài đất

- Chữa cảm cúm

+ Nguyên liệu: 3g mỗi vị: tía tô, kinh giới, cam thảo đất, sài đất; 2g mạn kinh; 3 lát gừng tươi; 30g kim ngân hoa.

+ Cách thực hiện: cho toàn bộ dược liệu đã được làm sạch vào ấm sắc với 3 bát nước đến khi cạn còn 1 bát thì chắt lấy nước chia thành 2 lần uống.

- Chữa mẩn ngứa, rôm sảy

+ Nguyên liệu: 1 lượng vừa đủ sài đất tươi.

+ Cách thực hiện: cây sài đất tươi rửa sạch sau đó nấu sôi, chắt lấy phần nước dùng để tắm 2 lần/ngày, phần bã dùng xoa nhẹ lên trên da, cuối cùng dùng nước sạch tắm lại.

Người bị dị ứng mẩn ngứa có thể sắc cây sài đất lấy nước uống

- Hạ sốt

+ Nguyên liệu: sài đất tươi 50g.

+ Cách thực hiện: rửa sạch, giã nhuyễn sài đất lấy phần nước uống, phần bã đắp vào lòng bàn chân.

- Giải độc, thanh nhiệt

+ Nguyên liệu: 200g sài đất tươi.

+ Cách thực hiện: rửa sạch dược liệu rồi ngâm trong nước muối loãng 30 phút và ăn sống như ăn rau.

- Chữa sốt xuất huyết

+ Nguyên liệu: 30g sài đất, 16g hoa hòe, 16g cam thảo đất, 20g kim ngân hoa, 20g củ tóc tiên, 20g lá trắc bá, 20g lá sắn dây.

+ Cách thực hiện: dược liệu đem sao vàng sau đó sắc lấy nước uống.

- Chữa viêm cơ

+ Nguyên liệu: 16g cam thảo đất, 20g bồ công anh, 20g kim ngân hoa, 50g sài đất.

+ Cách thực hiện: sắc dược liệu lấy nước đặc uống kết hợp với dùng lá sài đất tươi giã nát đắp lên chỗ viêm.

- Chữa nhiệt miệng

+ Nguyên liệu: 12g thạch môn, 10g rễ cỏ xước, 16g thục địa, 16g thạch cao, 16g sài đất.

+ Cách thực hiện: sắc lấy nước chia thành 2 lần uống/ngày.

- Chữa viêm tuyến vú 

+ Nguyên liệu: 20g từng vị: kim ngân hoa, thông thảo, bồ công anh; 50g sài đất; 16g cam thảo đất.

+ Cách thực hiện: sắc toàn bộ dược liệu cùng 500ml nước trong 20 phút sau đó chắt nước chia làm 3 lần uống. 

- Chữa ngứa do dị ứng 

+ Nguyên liệu: 30g kim ngân hoa, 30g sài đất, 15g rau má, 15g kinh giới, 10 lá khế. 

+ Cách thực hiện: nấu dược liệu cùng 500ml nước cho sôi khoảng 10 phút rồi tắt bếp, chờ nước nguội thì lấy nước tắm.

- Chữa nhiễm trùng bàng quang

+ Nguyên liệu: 16g cam thảo đất, 30g sài đất, 20g mã đề, 20g bồ công anh.

+ Cách thực hiện: toàn bộ dược liệu sắc lấy nước để chia thành 3 lần uống vào các buổi sáng, trưa, chiều trong ngày.

- Chữa mụn nhọt

+ Nguyên liệu: 30g sài đất, 12g bồ công anh, 12g thổ phục linh, 10g ké đầu ngựa, 10g kim ngân hoa. 

+ Cách thực hiện: sắc dược liệu lấy nước uống, phần bã còn lại sắc thêm lần nữa lấy nước tắm.

- Chữa viêm chân răng

+ Nguyên liệu: 10g huyền sâm, 15g bán liên biên, 30g sài đất.

+ Cách thực hiện: sắc dược liệu lấy nước uống ngày 2 lần.

Sài đất được thu hoạch, phơi khô để làm dược liệu

3.2. Lưu ý khi sử dụng cây sài đất để chữa bệnh

- Để tránh gặp phải các phản ứng dị ứng với thành phần trong sài đất, trước khi áp dụng bài thuốc, hãy giã nát một nắm lá nhỏ để lấy nước, bôi một chút lên da cổ tay, quan sát trong 1 ngày, nếu không có dấu hiệu kích ứng mới nên sử dụng.

- Cây sài đất khá giống với cây lỗ cúc địa, để tránh dùng nhầm, có thể phân biệt dựa trên đặc điểm sau: cây lỗ cúc địa có hoa vàng nhạt hơn và lá ngắn hơn so với cây sài đất.

- Nước thuốc từ cây sài đất chỉ nên dùng uống trong ngày, không để qua đêm và không dùng với lượng quá nhiều.

Cây sài đất có thể tương tác với thuốc tây, thảo dược khác hoặc thực phẩm chức năng. Để đảm bảo liều lượng, hiệu quả sử dụng nên hỏi ý kiến thầy thuốc Đông y về việc sử dụng dược liệu này.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa của Hệ thống Y tế MEDLATEC có thể liên hệ đặt trước lịch khám qua tổng đài 1900 56 56 56.