Áp xe cơ thắt lưng chậu - một bệnh lý không hiếm gặp nhưng dễ nhầm 

Chị K.Q.T (39 tuổi, nhân viên văn phòng, ở Hà Nội) đến Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Tây Hồ khám, do 3 ngày trước đi khám có xuất hiện đau nhiều sau tập thể dục, nghỉ ngơi đỡ ít. 

Khai thác kỹ tiền sử, chị T., cho biết: Khoảng gần 1 năm nay, chị xuất hiện đau khớp háng trái từng đợt. Cơn đau xuất hiện đột ngột, nhất là khi vận động nhiều. Tình trạng đau kéo dài vài ngày hoặc có khi vài tuần, nghỉ ngơi có đỡ dần. Đặc biệt, đau nhiều nhất trong thời gian mang thai. Trong đợt đau khớp háng trái không sưng nóng đỏ, không sốt.  

Chị T., chịu đau đớn, khó chịu do tình trạng đau khớp háng kéo dài suốt gần 1 năm. Ảnh minh họa, nguồn Internet

Trước tình trạng đau kéo dài như vậy, chị T., đã khám tại nhiều phòng khám gần nhà nhưng chưa phát hiện bất thường. Đặc biệt, trước 1 tuần đến MEDLATEC khám, chị T., có đi kiểm tra sức khỏe định kỳ gồm: thực hiện siêu âm ổ bụng và xét nghiệm nước tiểu nhưng đều chưa phát hiện bất thường.  

Để truy tìm nguyên nhân gây tình trạng đau khớp háng trái kéo suốt gần 1 năm qua, ThS.BS Mạc Thùy Chi - Chuyên khoa Cơ xương khớp sau khi thăm khám lâm sàng đã chỉ định bệnh nhân thực hiện đầy đủ thăm khám lâm sàng và các kỹ thuật cận lâm sàng chuyên sâu. Kết quả khám như sau: 

• Siêu âm khớp háng trái: hình ảnh ổ tụ dịch trong cơ thắt lưng chậu trái kèm phù nề cơ xung quanh. 
• X-quang khớp háng hiện không phát thấy bất thường. 
• MRI khớp háng hình ảnh ổ viêm - Áp xe cơ thắt lưng chậu vị trí phía trước cổ xương đùi trái. 

Hình ảnh ổ viêm - áp xe cơ thắt lưng chậu vị trí phía trước cổ xương đùi trái của bệnh nhân ghi nhận trên phim chụp MRI

Dựa vào các kết quả trên, bác sĩ chẩn đoán xác định: Áp xe cơ thắt lưng chậu trái. 

Sau khi tìm được nguyên nhân, bệnh nhân đã được tư vấn điều trị và hẹn tái khám sau 10 ngày để đánh giá đáp ứng điều trị.  

ThS.BS Mạc Thùy Chi cho biết: Sau 1 tuần điều trị, tình trạng đau của bệnh nhân cải thiện khoảng 80%, giảm đau rõ rệt, vận động khớp háng trái dễ dàng hơn. Đồng thời, siêu âm khớp háng trái có ổ tụ dịch trong cơ thắt lưng chậu trái giảm rõ rệt so với lần trước. 

Thông tin cần biết về bệnh áp xe cơ thắt lưng chậu 

Theo ThS.BS Mạc Thùy Chi, cơ thắt lưng chậu (iliopsoas) là cơ sâu, quan trọng trong vận động và giữ ổn định thân mình. Cơ gồm hai phần: cơ thắt lưng lớn (psoas major) - bắt nguồn từ mặt trước bên của thân đốt sống và mỏm ngang các đốt T12 đến L5; và cơ chậu (iliacus) - xuất phát từ hố chậu. Hai cơ này hội tụ lại ở vùng chậu, đi qua dưới dây chằng bẹn và cùng bám vào mấu chuyển bé của xương đùi. Cơ thắt lưng chậu có vai trò chính trong gấp đùi vào thân (gấp khớp háng), xoay ngoài nhẹ đùi, giữ vững cột sống thắt lưng, đặc biệt khi đứng hoặc di chuyển. Do nằm sâu, sát nhiều cấu trúc nội tạng như ruột, thận, niệu quản và mạch máu, cơ này dễ bị tổn thương hoặc nhiễm trùng lan tỏa từ các vùng lân cận, gây áp xe cơ thắt lưng chậu với triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu. 

Áp xe cơ thắt lưng chậu (psoas abscess) là tình trạng nhiễm trùng khu trú hình thành ổ mủ trong cơ psoas major. Do nhiều nguyên nhân gây nên như:  

- Nguyên nhân tiên phát (Primary), chiếm xấp xỉ 30%.

• Nhiễm trùng qua đường máu (hematogenous spread); 
• Gặp ở người trẻ, thường không rõ nguồn; 
• Vi khuẩn thường gặp: Staphylococcus aureus (90%). 

- Nguyên nhân thứ phát (Secondary), chiếm xấp xỉ 70% gây bệnh, do nhiễm trùng lan từ các cơ quan lân cận như:

• Lao cột sống (Pott's disease); 
• Viêm ruột thừa sau manh; 
• Áp xe đại tràng / Crohn; 
• Viêm khớp háng nhiễm khuẩn; 
• Viêm tiết niệu / viêm đĩa đệm / chấn thương. 

Về triệu chứng của bệnh, bác sĩ Chi cho biết, bệnh áp xe cơ thắt lưng chậu thường không có dấu hiệu đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với đau thắt lưng hoặc bệnh lý khớp háng. Tuy nhiên, người dân nên cảnh giác với những dấu hiệu sau: 

- Triệu chứng chính của bệnh:

• Đau vùng hạ sườn - hông - háng (một bên), âm ỉ hoặc tăng dần; 
• Đau tăng khi gấp háng, đứng dậy, xoay người; 
• Có thể lan ra mặt trước đùi.

- Triệu chứng đi kèm:

• Sốt (thường gặp ở thể cấp, nhưng có thể không có ở thể mạn tính); 
• Gầy, mệt, sụt cân (nếu kéo dài); 
• Dấu hiệu Psoas sign (+): Đau khi duỗi háng chủ động/thụ động (do căng cơ psoas). 

Cách chẩn đoán bệnh áp xe cơ thắt lưng chậu 

Bằng kinh nghiệm của mình, bác sĩ Chi chia sẻ chẩn đoán bệnh áp xe cơ thắt lưng chậu cần dựa trên 2 tiêu chí sau: 

1. Cận Lâm sàng 

- Bilan viêm dương tính: Các xét nghiệm huyết học và sinh hóa cho thấy dấu hiệu viêm nhiễm: 

• Bạch cầu (BC) tăng: Gợi ý phản ứng viêm hoặc nhiễm trùng, thường do vi khuẩn. 
• Bạch cầu trung tính tăng: Thường gặp trong nhiễm khuẩn cấp, đặc biệt là do vi khuẩn sinh mủ. 
• CRP (C-reactive protein) tăng cao: Chỉ điểm tình trạng viêm toàn thân, phản ánh mức độ nặng của nhiễm trùng. 
• Ngoài ra, có thể kèm tăng ESR (tốc độ máu lắng) và các chỉ số sinh hóa khác như Procalcitonin (nếu nghi ngờ nhiễm trùng nặng/toàn thân). 

- Siêu âm: Có thể phát hiện khối giảm âm hoặc hỗn hợp âm vùng hố chậu trái hay vùng cơ thắt lưng chậu, nghi ngờ tụ dịch hoặc áp xe. Tuy nhiên, siêu âm giới hạn trong đánh giá tổn thương sâu vùng cơ chậu, nên thường chỉ mang tính gợi ý. 

MRI được xem là tiêu chuẩn "vàng" để đánh giá tổn thương phần mềm sâu và cơ thắt lưng chậu, kỹ thuật này được thực hiện thường quy tại MEDLATEC

- MRI: Là tiêu chuẩn “vàng” để chẩn đoán hình ảnh ưu tiên trong đánh giá tổn thương phần mềm sâu và cơ thắt lưng chậu. Cho thấy hình ảnh tổn thương dạng áp xe, có viền bao quanh tăng tín hiệu trên T2, có thể thấy viêm cơ, hoại tử mô mềm hoặc lan ra khoang sau phúc mạc. Ngoài ra, còn để loại trừ các bệnh lý cột sống kèm theo như viêm đĩa đệm - thân sống. 

- CT Scan có tiêm thuốc: Giúp xác định rõ giới hạn, kích thước và mức độ lan rộng của ổ áp xe, đặc biệt trong vùng sâu khó tiếp cận như cơ thắt lưng chậu. 

2. Chẩn đoán phân biệt 

Áp xe cơ thắt lưng chậu có thể bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác, nhất là các bệnh gây đau vùng hố chậu, vùng thắt lưng, vùng háng. Các chẩn đoán phân biệt bao gồm: 

• Các bệnh lý cột sống thắt lưng: Thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống, viêm cột sống, viêm khớp cùng chậu, viêm khớp háng, viêm gân cơ chậu lược... 
• Thoát vị bẹn, thoát vị đùi. 

Đối chiếu những tiêu chí này trong trường hợp của chị K.Q.T, bác sĩ cho hay: “Những tiêu chí trên thường chẩn đoán cho các trường hợp điển hình, nhưng ở ca bệnh này nếu dựa vào các tiêu chí này dễ bỏ sót, mà chỉ có một dấu hiệu điển hình duy nhất là dấu hiệu Psoas sign (+): Đau khi duỗi háng chủ động/thụ động (do căng cơ psoas). Tuy nhiên, nhờ kết hợp với tiêu chuẩn vàng là chụp MRI khớp háng thực hiện ngay tại MEDLATEC cho kết quả hình ảnh ổ viêm - áp xe cơ thắt lưng chậu vị trí trước cổ xương đùi trái. Đây là cơ sở quan trọng để chúng tôi đi đến chẩn đoán xác định và điều trị cá thể hóa cho bệnh nhân”. 

Tuy nhiên, ThS.BSCKII Trịnh Thị Nga - Trưởng Chuyên khoa Cơ xương khớp, Hệ thống Y tế MEDLATEC lưu ý: Với các bệnh nhân bị áp xe cơ thắt lưng chậu hoặc các cơ, phần mềm khác, lý tưởng nhất trong chẩn đoán là chọc hút dịch ổ áp xe để tìm căn nguyên vi khuẩn. Điều này giúp bác sĩ biết được tác nhân cụ thể gây nhiễm trùng, từ đó có phác đồ điều trị phù hợp nhất cho người bệnh. Trước tình hình kháng kháng sinh phức tạp tại Việt Nam, rất nhiều bệnh nhân nhiễm trùng những loại vi khuẩn đa kháng, nếu chỉ điều trị kháng sinh theo kinh nghiệm thì bệnh nhân không thể ổn định. Với trường hợp bệnh nhân cụ thể này, bác sĩ đã yêu cầu người bệnh chọc hút ổ áp xe để xét nghiệm vi sinh, nhưng bệnh nhân không đồng ý can thiệp, xin điều trị kháng sinh theo kinh nghiệm. Đây cũng là một yếu tố rất khó trong quá trình điều trị đối với bác sĩ, nó có thể khiến bệnh nhân phải điều trị dai dẳng, kéo dài và tốn kém hơn.