1. Khái niệm đường huyết và tầm quan trọng của việc theo dõi chỉ số đường huyết lúc sáng sớm

1.1. Về khái niệm đường huyết

Đường huyết là lượng đường (glucose) có trong máu. Đây cũng chính là nguồn năng lượng đảm bảo hoạt động cho các tế bào trong cơ thể. Cơ thể hấp thụ đường từ thức ăn và insulin - hormone do tuyến tụy sản xuất sẽ giúp điều hòa đường huyết.

1.2. Ý nghĩa của việc theo dõi chỉ số đường huyết lúc sáng sớm

chỉ số đường huyết lúc sáng sớm là chỉ số được đo sau một đêm nhịn ăn (từ 8 - 14 tiếng), thường gọi là đường huyết lúc đói. Chỉ số này phản ánh khả năng điều hòa đường huyết của cơ thể khi không có tác động từ thực phẩm, có vai trò quan trọng đối với:

• Chẩn đoán tiền tiểu đường, tiểu đường.
• Đánh giá hiệu quả kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đang điều trị tiểu đường.

Chỉ số đường huyết lúc sáng sớm kết hợp kết quả xét nghiệm HbA1c giúp chẩn đoán bệnh tiểu đường type 2

2. Cách đo và những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả đo chỉ số đường huyết lúc sáng sớm 

2.1. Hướng dẫn tự đo đường huyết 

Để đo chỉ số đường huyết lúc sáng sớm ngày hôm sau, sau khi bạn nhịn ăn ít nhất 8 giờ và nhiều nhất là không quá 14 giờ. Ngày hôm sau, bạn cần đo đường huyết ngay sau khi ngủ dậy, trước khi ăn sáng và không dùng bất kỳ loại đồ uống nào (ngoại trừ nước lọc).

Bạn hãy vệ sinh tay sạch sẽ, lau tay khô sau đó dùng máy đo đường huyết lấy máu ở đầu ngón tay cho lên que thử và chờ máy cho kết quả. Đối với người bình thường, việc làm này nên thực hiện khoảng 3 - 6 tháng/lần để theo dõi sức khỏe. Người có nguy cơ hoặc đã mắc tiểu đường cần đo hàng ngày hoặc theo chỉ định của bác sĩ.

2.2. Những yếu tố có thể làm sai lệch kết quả đo chỉ số đường huyết sáng sớm

Nhiều người bất ngờ khi thấy chỉ số đường huyết lúc sáng sớm cao bất thường mặc dù tối hôm trước đã có chế độ ăn uống lành mạnh. Các yếu tố sau thường tác động, làm sai lệch chỉ số này:

• Hiện tượng bình minh:

Đây là hiện tượng đường huyết tăng vào thời điểm sáng sớm do cơ thể giải phóng các hormone như cortisol và adrenaline để chuẩn bị cho ngày mới. Những hormone này làm tăng tân tạo glucose ở gan gây tăng lượng đường trong máu. Bệnh nhân tiểu đường thường nhạy cảm hơn với hiện tượng này.

• Hiện tượng Somogyi:

Hiện tượng này xảy ra ở người bệnh dùng insulin hoặc thuốc uống điều trị tiểu đường, bệnh nhân có cơn hạ đường huyết vào ban đêm, thường vào khoảng 2 - 3 giờ sáng khiến cơ thể phản ứng lại bằng cách tiết hormone làm tăng đường huyết để bù lại. Kết quả là chỉ số đường huyết lúc sáng sớm đo được cao hơn bình thường. Vì thế, bệnh nhân đang điều trị insulin nên theo dõi chỉ số đường huyết ban đêm để được đánh giá đúng.

• Yếu tố khác:

Các yếu tố sau cũng có thể làm tăng chỉ số đường huyết lúc sáng sớm:

- Căng thẳng trong thời gian dài làm tăng cortisol, adrenaline,...

- Giấc ngủ không đảm bảo chất lượng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa glucose.

- Ngày hôm trước quá ít hoạt động thể chất.

- Ăn tối muộn hoặc có bữa tối quá nhiều tinh bột.

- Sử dụng một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, corticoid, thuốc tránh thai,...

Người bệnh kiểm tra đường huyết ngay sau khi ngủ dậy 

3. Chỉ số đường huyết buổi sáng như thế nào người bệnh cần lưu tâm?

Chỉ số đường huyết lúc sáng sớm đo được ở người khỏe mạnh thường trong khoảng 3.9 - 5.5 mmol/l (70 - 99 mg/dl). Chỉ số này cho thấy insulin trong cơ thể đang hoạt động tốt để đảm bảo đường huyết ổn định.

Trường hợp chỉ số đường huyết đo được lúc sáng sớm bất thường có thể phản ánh:

• tiền tiểu đường: 5.6 - 6.9 mmol/L (100 - 125 mg/dL)
• Tiểu đường: ≥ 7.0 mmol/L (≥ 126 mg/dL) trong ít nhất 2 lần kiểm tra riêng biệt. Kết quả này có thể phối hợp thêm với kết quả của xét nghiệm HbA1c hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose.

Nếu có các tình trạng sau, người bệnh cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa ngay:

• Đường huyết sáng sớm nhiều ngày liên tục từ 5.6 mmol/l (100 mg/dl) trở lên hoặc dưới 3.9 mmol/L (< 70 mg/dL).
• Cảm thấy khát nước liên tục, mệt mỏi, sụt cân không rõ lý do
• Đi tiểu nhiều lần, nhất là tình trạng tiểu đêm.

Qua thăm khám, thực hiện xét nghiệm HbA1c và các thăm dò chẩn đoán khác, bác sĩ sẽ giúp bạn đánh giá đúng về nguyên nhân gây bất thường chỉ số đường huyết.

Bệnh nhân được bác sĩ hướng dẫn theo dõi đường huyết tại nhà

4. Câu hỏi thường gặp về chỉ số đường huyết buổi sáng

• Người không bị tiểu đường có cần đo đường huyết buổi sáng không?

Người có sức khỏe bình thường, không mắc bệnh tiểu đường vẫn nên đo đường huyết sáng sớm định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

• Đường huyết lúc sáng thấp có nguy hiểm không?

Có. Nếu đường huyết xuống dưới 70 mg/dL có thể gây choáng váng, đổ mồ hôi, run chân tay, ngất xỉu,... Trường hợp này cần uống sữa hoặc nước đường sau đó tiếp tục theo dõi chỉ số đường huyết để kịp thời phát hiện bất thường.

Theo dõi chỉ số đường huyết lúc sáng sớm giúp kiểm soát và phát hiện sớm nguy cơ tiểu đường. Nếu thường xuyên ghi nhận chỉ số đường huyết bất thường hoặc có người thân mắc tiểu đường, quý khách hàng có thể liên hệ Hotline 1900 56 56 56, đặt lịch khám cùng bác sĩ Chuyên khoa Nội tiết - Hệ thống Y tế MEDLATEC để được chẩn đoán chính xác, tư vấn cách theo dõi và điều trị phù hợp.