1. Tìm hiểu chung về tràn dịch màng phổi

tràn dịch màng phổi là hội chứng được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Bình thường mỗi một bên phổi sẽ bao gồm 2 lá đó là lá thành và lá tạng. Giữa 2 lá này là một khoang ảo gọi là khoang màng phổi. Bên trong khoang màng phổi thường chứa một lượng dịch nhất định nhằm giúp cho phổi di động nhịp nhàng, trơn tru hơn.

Khi lượng dịch đột ngột tăng quá nhiều dẫn đến tăng áp lực cho phổi và gây ra các tình trạng khó thở, tức ngực, đau thắt ngực,... lâu dần gây nguy hiểm đến tính mạng.

Hình 1: Hiện tượng tràn dịch màng phổi.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tràn dịch màng phổi như do chênh lệch áp lực trong khoang màng phổi và trong lòng mạch; do giảm áp lực keo, giảm albumin máu; do xẹp phổi giai đoạn đầu; tăng tính thấm mao mạch do bị viêm, nhiễm khuẩn nguyên nhân do vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng như sán lá phổi, amip, sán lá gan lớn,...

Xét nghiệm cấy dịch màng phổi thường được yêu cầu thực hiện trong trường hợp tràn dịch màng phổi do nguyên nhân nhiễm khuẩn. Chính vì vậy bài viết này sẽ chủ yếu đề cập đến loại tràn dịch màng phổi này.

Triệu chứng lâm sàng dễ nhận biết nhất của tràn dịch màng phổi mà bạn cần chú ý đó là:

- Thường xuyên cảm thấy khó thở, có thể ít hoặc nhiều tùy vào mức độ tràn dịch.

- Đau tức ngực, đặc biệt tăng khi hít thở sâu và thay đổi tư thế nằm nghiêng về bên tràn dịch.

- Người bệnh có thể ho khan, ho ra máu.

- Cơ thể bị suy nhược, mệt mỏi, chán ăn, ốm yếu.

Hình 2: Đau tức ngực là biểu hiện đặc trưng của tràn dịch màng phổi.

Tràn dịch màng phổi gây ảnh hưởng lớn đến sự điều hòa hô hấp của cơ thể, thiếu oxy nuôi dưỡng các tế bào, phổi bị chèn ép và nếu không xử lý kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

2. Xét nghiệm cấy dịch màng phổi và cách lấy bệnh phẩm

Xét nghiệm cấy dịch màng phổi là phương pháp nuôi cấy bệnh phẩm dịch trong các môi trường thạch dinh dưỡng nhằm tìm kiếm vi khuẩn, nấm gây bệnh. Những chất dinh dưỡng đặc biệt có trong thạch có tác dụng kích thích sự phát triển của vi sinh vật. Qua đó dựa vào đặc điểm đặc trưng của khuẩn lạc và thử tính chất sinh vật hóa học, thử nghiệm khả năng sinh enzyme,... có thể xác định chính xác tên của vi khuẩn và làm kháng sinh đồ.

Phương pháp lấy bệnh phẩm hiện nay đó là chọc hút dịch màng phổi. Bác sĩ sẽ tiến hành đưa kim vào trong khoang màng phổi để hút dịch ra ngoài cơ thể. Đây là một thủ thuật xâm lấn, tuy nhiên nó hoàn toàn không gây đau đớn cho bệnh nhân. Thời gian tiến hành chỉ mất vài phút và bệnh nhân có thể yên tâm khi thực hiện.

Hình 3: Chọc hút dịch màng phổi.

Trước khi tiến hành chọc hút dịch, cần phải chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết và kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn cho bệnh nhân. Bác sĩ phải giải thích về mục đích và cách tiến hành cho người bệnh hiểu và yên tâm. Hướng dẫn bệnh nhân nằm hoặc ngồi đúng tư thế, vén áo bộc lộ vùng cần chọc kim. Chú ý động viên bệnh nhân thoải mái, thả lỏng người, không được ho mạnh và không cử động khi đang chọc dò.

- Xác định vị trí đâm kim, sát khuẩn vùng da xung quanh bằng cồn iod và cồn 70 độ.

- Bác sĩ tiến hành đâm kim vào vị trí đã xác định trước, bắt đầu các thao tác và hút dịch ra ngoài.

- Bơm dịch vào trong các ống nghiệm đã chuẩn bị sẵn. Chú ý cần phải vô khuẩn khi bơm vào ống để nuôi cấy.

- Điều dưỡng tiến hành sát khuẩn và băng bó lại cho bệnh nhân. Hướng dẫn bệnh nhân những điều cần lưu ý sau khi đã chọc hút xong.

Dịch sau khi lấy được để nguyên trong bơm tiêm hoặc đựng vào trong lọ vô trùng có nắp đậy chặt và được gửi nhanh chóng đến phòng xét nghiệm vi sinh. Ở nhiệt độ thường 25 độ C có thể bảo quản trong vòng 6 tiếng.

3. Nuôi cấy dịch màng phổi như thế nào?

Tại phòng xét nghiệm, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra các thông tin hành chính của bệnh nhân và mẫu bệnh phẩm trước khi tiến hành. Chuẩn bị đầy đủ các vật dụng, trang thiết bị cần thiết cho quá trình nuôi cấy. Ghi thông tin và mã số ký hiệu vào sổ cũng như các đĩa thạch.

Trước khi cấy, cần phải quan sát tính chất dịch như màu sắc, độ nhớt lỏng. Thông thường tràn dịch màng phổi do nhiễm trùng thì dịch thường đục và có thể có mủ. Bắt đầu tiến hành nhuộm Gram mẫu dịch và soi dưới kính hiển vi để quan sát hình thái của vi khuẩn, nấm. Đặc biệt trong trường hợp dịch đục , có màu vàng chanh và trên lâm sàng có các biểu hiện nghi ngờ bệnh lao, bác sĩ sẽ yêu cầu nhuộm Ziehl - Neelsen để phát hiện.

Nhỏ dịch vào trong các đĩa thạch đã chuẩn bị sẵn và tiến hành cấy theo quy định. Thông thường sẽ là thạch máu, chocolate và macconkey, ngoài ra có thể thêm BHI. Sau khi cấy xong, các đĩa thạch được đưa vào trong tủ ấm 5 - 10% CO2, 35 - 37ºC sau 18 - 24h. 

Hình 4: Quan sát khuẩn lạc trên các đĩa thạch môi trường

Biện luận kết quả nuôi cấy

Sau 2 ngày, nếu không có vi khuẩn mọc, trả kết quả không tìm thấy vi khuẩn/ nấm gây bệnh.

Nếu thấy vi sinh vật phát triển, tiến hành định danh và làm kháng sinh đồ. Chú ý nếu yêu cầu cấy nấm cần phải ủ ấm và theo dõi đĩa thạch ít nhất 1 tuần.

Một số tác nhân vi khuẩn gây bệnh được phát hiện khi cấy dịch màng phổi đó là S. aureus, Streptococcus, Pseudomonas, Haemophilus, vi khuẩn kỵ khí, Bacteroides và Peptostreptococcus, Mycobacterium tuberculosis, nấm,...

Ngoài cấy dịch màng phổi, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm dịch màng phổi khác như xét nghiệm tìm tế bào ác tính, xét nghiệm tế bào dịch, xét nghiệm tế bào bạch cầu gợi ý nguyên nhân nhiễm khuẩn. Việc kết hợp các xét nghiệm và các kỹ thuật cận lâm sàng khác sẽ giúp cho bác sĩ sớm tìm ra nguyên nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất cho bệnh nhân.

Hiện nay xét nghiệm cấy dịch màng phổi đã và đang được triển khai tại bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Với cơ sở vật chất và trình độ chuyên môn của mình, MEDLATEC tự tin mang đến cho bạn một kết quả chính xác, nhanh chóng và sự điều trị tốt nhất. Bạn hoàn toàn có thể yên tâm về tất cả các quy trình khám chữa bệnh, xét nghiệm, siêu âm, chụp X - quang, nội soi,... ở đây. Đội ngũ các y bác sĩ chuyên môn cao sẽ làm bạn hài lòng.