1. Xơ vữa động mạch cảnh là gì?

Xơ vữa động mạch cảnh xảy ra khi mảng bám chứa mỡ và cholesterol xấu tích tụ trong lòng động mạch cảnh, làm hẹp lòng mạch và cản trở dòng chảy của máu. Khi các động mạch cảnh bị tắc nghẽn, quá trình cung cấp oxy và dưỡng chất đến não bị gián đoạn, ảnh hưởng đến các chức năng quan trọng của não. Sự giảm lưu lượng máu đến não không chỉ làm suy giảm hoạt động não bộ mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt là đột quỵ.

Xơ vữa động mạch cảnh chủ yếu xuất phát từ những yếu tố sau:

• Tăng huyết áp: Huyết áp cao tạo áp lực lên thành động mạch, gây thu hẹp và tích tụ mảng bám;

Tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân gây xơ vữa động mạch cảnh 

• Đái tháo đường: Mức đường huyết cao làm giảm khả năng xử lý chất béo, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch;
• Bệnh thận mạn: Làm thúc đẩy sự phát triển của tình trạng xơ vữa như làm nặng hơn tăng huyết áp và kháng insulin; giảm apolipoprotein AI; tăng lipoprotein (a), homocysteine, fibrinogen và protein phản ứng C.
• Thừa cân – béo phì: Tăng mức cholesterol xấu và lipid, làm gia tăng nguy cơ xơ vữa;
• Ít vận động: Lối sống ít vận động góp phần vào các yếu tố nguy cơ khác như cao huyết áp, đái tháo đường;
• Tuổi tác: Nguy cơ mắc bệnh tăng theo độ tuổi, khi động mạch dần mất độ linh hoạt;
• Hút thuốc lá: Nicotine làm kích thích và tổn thương thành động mạch, đồng thời làm co mạch và tăng huyết áp.

Xơ vữa động mạch cảnh có thể không có dấu hiệu nhận biết rõ ràng ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể xuất hiện khi động mạch bị hẹp nghiêm trọng, bao gồm:

• Mờ mắt hoặc mất thị lực tạm thời: Đặc biệt là ở một mắt do thiếu máu lên não;
• Đau đầu: Đau đầu đột ngột, thường xuyên, có thể là dấu hiệu thiếu máu lên não;
• Chóng mặt, khó cân bằng: Cảm giác choáng váng hoặc mất thăng bằng do thiếu máu não;
• Yếu hoặc tê liệt: Đột ngột yếu hoặc tê một bên cơ thể, tay hoặc chân.
• Khó nói: Nói líu lưỡi hoặc khó phát âm có thể là dấu hiệu cảnh báo.

2. Phương pháp điều trị xơ vữa động mạch cảnh

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, cụ thể:

Thay đổi lối sống

Bệnh nhân cần duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, giữ cân nặng ở mức hợp lý, tăng cường hoạt động thể chất, bỏ thuốc lá, tránh xa khói thuốc và hạn chế rượu bia. Những thay đổi này giúp làm giảm các yếu tố nguy cơ và hỗ trợ điều trị hiệu quả.

Dùng thuốc

Các loại thuốc như aspirin (81 – 325mg) hoặc clopidogrel (75mg) sẽ được sử dụng để ngăn ngừa kết tập tiểu cầu, giảm nguy cơ hình thành mảng bám trong động mạch.

Sử dụng thuốc là phương pháp được ứng dụng trong điều trị xơ vữa động mạch cảnh 

Thủ thuật can thiệp

Nếu tình trạng hẹp động mạch cảnh nghiêm trọng và không thể điều trị hiệu quả chỉ bằng thay đổi lối sống và thuốc, bác sĩ có thể xem xét các phương pháp can thiệp sau:

Phẫu thuật cắt nội mạc động mạch cảnh: Phương pháp này áp dụng khi động mạch cảnh bị tắc nghẽn hơn 50% và có triệu chứng hoặc khi tắc nghẽn trên 80% nhưng không có triệu chứng. Phẫu thuật này bao gồm việc mở đường ở cổ để tiếp cận động mạch, loại bỏ mảng xơ vữa và các phần tổn thương của động mạch;

Đặt stent và nong động mạch cảnh: Bác sĩ sẽ đưa một ống thông vào động mạch bị hẹp, bơm quả bóng để đẩy mảng bám sát thành động mạch, sau đó đặt stent để giữ động mạch mở và ngăn ngừa hẹp tái phát. 

3. Cách phòng ngừa xơ vữa động mạch cảnh

Để ngăn ngừa hoặc làm chậm sự tiến triển của xơ vữa động mạch cảnh, người bệnh cần lưu ý một số những điều quan trọng sau đây:

• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch và xơ vữa động mạch. Sau khi bỏ thuốc, nguy cơ đột quỵ sẽ giảm dần và trở lại mức gần như của người không hút thuốc sau vài năm;

Bỏ thuốc lá để phòng ngừa xơ vữa động mạch cảnh 

• Duy trì cân nặng lý tưởng: Thừa cân làm tăng nguy cơ cao huyết áp, bệnh tim mạch và đái tháo đường, tất cả đều là yếu tố nguy cơ của xơ vữa động mạch cảnh. Giảm cân giúp kiểm soát các yếu tố này và bảo vệ sức khỏe tim mạch;
• Giảm cholesterol và chất béo xấu: Hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol sẽ giúp giảm mảng bám trong động mạch, từ đó làm chậm sự tiến triển của bệnh;
• Tăng cường trái cây và rau quả: Những thực phẩm này chứa nhiều kali, folate và chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ mạch máu và giảm nguy cơ đột quỵ;
• Hạn chế sử dụng muối: Việc ăn quá nhiều muối có thể dẫn đến huyết áp cao. Khuyến cáo không nên tiêu thụ quá 5g muối mỗi ngày;
• Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất không chỉ giúp duy trì huyết áp ổn định mà còn làm tăng mức cholesterol tốt (HDL), giảm cân, cải thiện sức khỏe tim mạch và mạch máu;
• Hạn chế rượu bia: Sử dụng quá mức rượu bia có thể làm tăng huyết áp và gây hại cho mạch máu, do đó cần kiểm soát lượng tiêu thụ;
• Kiểm soát bệnh lý mạn tính: Nếu bạn mắc các bệnh như đái tháo đường hoặc huyết áp cao, việc kiểm soát chúng tốt sẽ giảm thiểu nguy cơ tổn thương động mạch và ngăn ngừa các biến chứng.

Nắm chắc những thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa tình trạng xơ vữa động mạch cảnh được trình bày trên đây sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của bản thân cũng như người thân một cách hiệu quả. Người dân có nhu cầu tư vấn về các triệu chứng có liên quan hoặc thăm khám sức khỏe hãy liên hệ tới Hệ thống Y tế MEDLATEC qua Tổng đài 1900 56 56 56 để được hỗ trợ.