1. Nguyên nhân gây cận thị ở trẻ em

cận thị ở trẻ em xuất phát từ nhiều nguyên nhân kết hợp, bao gồm cả yếu tố di truyền và môi trường sinh hoạt:

• Yếu tố di truyền: Trẻ có bố hoặc mẹ bị cận thị sẽ có nguy cơ mắc cao hơn. Gen di truyền có thể ảnh hưởng đến hình dáng nhãn cầu, làm mắt dễ bị cận thị hơn.
• Thói quen học tập và sinh hoạt: Việc đọc sách, học bài hoặc sử dụng điện thoại, máy tính bảng ở khoảng cách gần trong thời gian dài khiến mắt phải điều tiết liên tục, từ đó làm tăng nguy cơ khởi phát và tiến triển cận thị, đặc biệt khi trẻ đồng thời ít hoạt động ngoài trời.
• Thiếu ánh sáng tự nhiên: Trẻ ít ra ngoài chơi hoặc học tập trong môi trường thiếu ánh sáng tự nhiên sẽ dễ bị cận thị hơn so với trẻ thường xuyên hoạt động ngoài trời. Nghiên cứu cho thấy trẻ cần ít nhất 1,5-2 giờ hoạt động ngoài trời mỗi ngày để giảm nguy cơ cận thị.
• Các yếu tố khác: Tư thế học tập sai, môi trường học đường thiếu sáng có thể làm trẻ dễ mỏi mắt nhưng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây cận thị. Dinh dưỡng không gây cận thị, dù thiếu vi chất có thể khiến mắt dễ mỏi hơn.

Nhìn máy tính ở khoảng cách gần trong thời gian dài có thể dẫn đến cận thị 

 2. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị cận thị

Trước khi tìm hiểu trẻ em bị cận thị có chữa được không, phụ huynh cần nhận biết sớm các dấu hiệu cận thị ở trẻ. Việc phát hiện kịp thời giúp kiểm soát tiến triển hiệu quả và bảo vệ thị lực lâu dài. Một số dấu hiệu phổ biến gồm:

• Nheo mắt hoặc dụi mắt thường xuyên: Trẻ nheo mắt khi nhìn các vật ở xa để nhìn rõ hơn.
• Mỏi mắt, khó chịu khi học tập hoặc nhìn xa: Đau đầu không phải dấu hiệu đặc hiệu, nhưng có thể đi kèm nếu trẻ phải cố gắng điều tiết nhiều.
• Ngồi gần bảng hoặc tivi: Trẻ thường có thói quen ngồi sát để nhìn rõ vật ở xa.
• Cúi sát sách khi đọc: Khoảng cách đọc sách quá gần so với thông thường.
• Khó tập trung hoặc giảm hiệu quả học tập: Do mắt mờ, trẻ có thể mất tập trung khi học hoặc chơi.

Nếu trẻ có một hoặc nhiều dấu hiệu trên, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám nhãn khoa và đo khúc xạ có thuốc giãn điều tiết (cycloplegia) để tránh đo sai độ hoặc bỏ sót trường hợp giả cận.

3. Trẻ em bị cận thị có chữa được không?

Cận thị ở trẻ em không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tiến triển và duy trì thị lực ổn định nếu áp dụng đúng phương pháp. Tuy nhiên, cần phân biệt cận thị thật do trục nhãn cầu dài (không thể hồi phục), với giả cận do co thắt điều tiết (có thể cải thiện khi điều trị). Một số giải pháp phổ biến hiện nay gồm:

Sử dụng kính gọng hoặc kính áp tròng 

Kính gọng là phương pháp phổ biến nhất để giúp trẻ cận thị nhìn rõ hơn. Khi trẻ đeo kính đúng độ cận, hình ảnh hội tụ trên võng mạc chính xác, giảm mỏi mắt và cải thiện khả năng học tập, sinh hoạt hàng ngày. 

Kính áp tròng cũng là một lựa chọn thay thế, đặc biệt với trẻ lớn tuổi, giúp trẻ vận động thoải mái và tự tin hơn. Tuy nhiên, cả kính gọng lẫn kính áp tròng chỉ hỗ trợ thị lực tạm thời và không chữa khỏi cận thị, nên cần kiểm tra mắt định kỳ để điều chỉnh độ kính khi trẻ cận tăng dần.

Sử dụng kính gọng giúp giảm mỏi mắt và cải thiện khả năng học tập, sinh hoạt 

Thuốc nhỏ mắt atropine liều thấp

Thuốc nhỏ mắt atropine liều thấp được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ nhãn khoa, nhằm làm chậm tiến triển cận thị ở trẻ. Cơ chế tác dụng của atropine liều thấp không phải giúp “giảm áp lực điều tiết”, mà được cho là tác động lên quá trình điều hòa phát triển trục nhãn cầu, cho đến nay cơ chế chính xác vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Liều lượng và tần suất sử dụng cần được bác sĩ hướng dẫn cụ thể để đảm bảo an toàn và hiệu quả, đồng thời theo dõi tác dụng phụ như mỏi mắt hoặc nhạy cảm với ánh sáng.

Phẫu thuật LASIK và các phương pháp khác

Các phương pháp phẫu thuật như LASIK giúp điều chỉnh hình dạng giác mạc, cải thiện thị lực nhanh chóng ở người trưởng thành. Tuy nhiên, trẻ em dưới 18 tuổi không được khuyến cáo phẫu thuật, vì mắt vẫn đang phát triển độ cận chưa ổn định và phẫu thuật không có tác dụng ngăn tiến triển cận thị. Thực hiện phẫu thuật quá sớm có thể dẫn đến kết quả không ổn định và nguy cơ biến chứng lâu dài. Do đó, phẫu thuật chỉ phù hợp cho người lớn sau khi độ cận đã ổn định.

4. Cách phòng ngừa và kiểm soát cận thị cho trẻ

Để hạn chế cận thị tiến triển và bảo vệ thị lực cho trẻ, phụ huynh có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Khuyến khích trẻ ra ngoài trời hàng ngày: Tối thiểu 1 - 2 giờ mỗi ngày để mắt được thư giãn, vì tiếp xúc ánh sáng tự nhiên đã được chứng minh giúp giảm nguy cơ khởi phát và tiến triển cận thị.
• Điều chỉnh tư thế học tập và khoảng cách đọc sách: Đảm bảo trẻ giữ khoảng cách hợp lý khi đọc sách hoặc sử dụng thiết bị điện tử. Tránh cúi sát hoặc ngồi quá gần màn hình.
• Hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử: Giới hạn thời gian chơi điện thoại, máy tính bảng hoặc xem tivi, đồng thời khuyến khích trẻ nghỉ giải lao sau 30 - 40 phút học tập.
• Kiểm tra mắt định kỳ: Khám mắt 6 - 12 tháng/lần giúp phát hiện sớm cận thị, điều chỉnh độ kính kịp thời và theo dõi tiến triển. Ở trẻ nhỏ, bắt buộc nên đo khúc xạ có thuốc giãn điều tiết để tránh đo sai độ hoặc bỏ sót giả cận.
• Sử dụng các phương pháp kiểm soát cận thị theo chỉ dẫn bác sĩ: Bao gồm thuốc nhỏ mắt atropine liều thấp hoặc kính Ortho-K, lưu ý kính Ortho-K có hiệu quả kiểm soát tiến triển mức độ vừa nhưng cần tuân thủ vệ sinh nghiêm ngặt để tránh viêm giác mạc.
• Xây dựng chế độ sinh hoạt khoa học: Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt các vitamin và khoáng chất tốt cho mắt như vitamin A, C, E, omega-3, giúp mắt khỏe mạnh và giảm nguy cơ mỏi mắt. Tuy nhiên dinh dưỡng không có tác dụng phòng ngừa cận thị; chỉ góp phần giúp mắt khỏe mạnh hơn.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Phụ huynh nên chủ động đưa trẻ đi khám nhãn khoa khi xuất hiện các dấu hiệu hoặc tình huống sau:

• Trẻ thường xuyên nheo mắt, dụi mắt hoặc than mỏi mắt, đau đầu: Đây là những dấu hiệu cảnh báo thị lực của trẻ đang gặp vấn đề. Đau đầu không phải dấu hiệu đặc hiệu, nhưng có thể xảy ra khi trẻ phải điều tiết nhiều.
• Thị lực giảm nhanh trong thời gian ngắn: Nếu trẻ không thể nhìn rõ bảng, các vật ở xa hoặc gặp khó khăn khi học tập, cần được kiểm tra sớm.
• Trẻ có thói quen ngồi gần màn hình hoặc sách: Ngồi quá sát bảng, tivi, máy tính hoặc sách báo có thể là dấu hiệu cận thị tiến triển nhanh.
• Tiền sử gia đình cận thị: Nếu bố mẹ hoặc người thân bị cận thị nặng, trẻ có nguy cơ cao và nên kiểm tra định kỳ.
• Sau khi áp dụng các biện pháp kiểm soát nhưng trẻ tiến triển cận thị vẫn nhanh: Trẻ cần được bác sĩ đánh giá và điều chỉnh phương pháp phù hợp. Tăng độ >1 diop/năm là dấu hiệu cần theo dõi sát.

Phụ huynh nên đưa trẻ đi khám bác sĩ nếu thị lực giảm nhanh trong thời gian ngắn 

Như vậy, bài viết trên đây đã giúp giải đáp chi tiết băn khoăn “trẻ em bị cận thị có chữa được không” của phụ huynh. Mặc dù cận thị ở trẻ không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với việc nhận biết sớm dấu hiệu, áp dụng phương pháp kiểm soát hợp lý và thay đổi thói quen sinh hoạt, tiến triển cận thị có thể được hạn chế, giúp trẻ duy trì thị lực ổn định, học tập hiệu quả và phát triển toàn diện. Việc chủ động đưa trẻ đi khám nhãn khoa định kỳ và phối hợp với bác sĩ sẽ là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe đôi mắt cho trẻ.

Nếu phụ huynh có bất kỳ thắc mắc liên quan, hoặc nhu cầu khám mắt định kỳ cho trẻ, hãy liên hệ Tổng đài MEDLATEC 1900 56 56 56 để được giải đáp chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.